Огъары Мараны Хайыркъызланы Кичи-Батыр атлы орта школунда уллу къууанч джыйылыу болду. Ол Эресейни Джигити Хайыркъызланы Кичи-Батырны 100-джыллыгъына аталгъан эди.
Школну сохталары, Уллу Ата джурт къазауатны джылларында этилген аскер джырланы джырлаб, джыйылгъан джамагъатны эсине ётген-кетген заманланы салдыла.
- Биз бюгюн халкъыбызны онглу уланларыны бири «Эресей Федерацияны Джигити» атха ие болгъан Хайыркъызланы Кичи-Батырны 100-джыллыгъына джыйылгъанбыз, - деди Къарачай районну администрациясыны башчысыны орунбасары Эбзеланы Руслан. – Быллай адамла дуниядан кетгенликге, аланы этген джигитликлери унутулмайдыла, ала ёсюб келген тёлюге ашхы юлгю болгъанлай турадыла. Кичи-Батыр кесини джашауун джуртубузну азатлыгъы ючюн бергенди. Аны аты миллетни эсинде сакъланныкъды.
Кичи-Батырны юс

юнден онла бла джылланы мындан алгъа джазыучу, журналист Шаманланы Медиха «Кичи-Батыр» деб повесть джазгъанды. Ол, Белоруссияда, Хайыркъыз улу джигитлик этиб айланнган джерледе болуб, архив документле бла ишлеб, аны таныгъан-билген адамла бла тюбешиб, уллу джумуш этгенди.
- Хайыркъызланы Кичи-Батыргъа, джашаса бюгюн 100 джыл толлукъ эди. Ол ёмюрню тёртден бирин джашагъанды, - деди Шаманланы Медиха. – Аны этген джигитлигине Белоруссияны джамагъаты уллу сый бергенин кёзюм бла кёргенме. Кичи-Батырны къарнашы Юсюб да урушну кёзюуюнде «Совет Союзну Джигити» деген атха теджелгенди. Экисине да депортациягъа тюшген халкъны келечилеридиле деб, тыйыншлы саугъаларын бермегендиле. 1995-чи джыл Кичи-Батыргъа, тогъуз къарачай уланыбызны ичинде, Джигитни Алтын джулдузу берилгенди. Мен Юсюб бла кёб кере тюбешгенме. Кесини этген джигитлигинден сёз да айтыргъа излемей, сёзню Кичи-Батыргъа буруб къоя эди. Аны гитче заманын эсине тюшюрюб, хапар айта эди. Уллу ишленмеклиги, адеби-намысы болгъан таулу киши эди. Бюгюн бу къуру Мара элни къууанчы тюлдю. Бютеу Къарачай-Черкес Республиканы байрамыды. Кичи-Батыр бла Юсюбча адамла келтиргендиле Уллу Хорламны. Быллай джыйылыула, айхай да, керекдиле миллетге, бютюн да ёсюб келген тёлюлеге. Юретиу-ангылатыу магъаналары болгъанлары бла бирге, быллай байрамла патриот интернационалист сезимлени ёсдюредиле.
Сахнада орта школну сохталары Медиханы «Кичи-Батыр» деген повестинден юзюкню кёргюздюле. Уллу Ата джурт къазауат башланыргъа кёб къалмай, аскер къуллугъун бардыргъан Кичи-Батыр юйюне, Марада джашагъан анасына, письмо джазады. Ол, анасына не зат джазгъанын аскерчи тенглерине хапар айтады. Аны письмосунда былай айтылады: «Анам, сеннге бек тансыкъ болгъанма. Атам эртде огъуна ёлюб, сеннге джашауда кёб ауурлукъ джетгенди. Юйдегинги аякъ юсюне салыр ючюн кёб кюрешгенсе. Аскер къуллугъуму тауусуб юйге баргъанлай, сени юсюнгден бютеу джюгюнгю аллыкъма. Анам, сени солур заманынг джетгенди, бир кесек тёз, кёб турмай мен юйге барлыкъма».
Аскер кийимли джашла, аны тёгерегине джыйылыб, аны письмосуна тынгылаб, терен сагъышха бёленнгендиле, ким биледи, ала да кёргюзе болур эдиле аналарын кёзлерине…
Къабыргъада экранда окъ-тоб атылгъан тауушла чыгъыб, Уллу Ата джурт къазауатны башланнганы суратланады. Миллионла бла джаш адамланы муратлары юзюледиле. Тюнене юйлерине хазырланнган аскерчиле, къолларына сауут алыб, джуртларын къорууларгъа къобадыла.
- Мен былайда, джамагъат, сизни эсигизни бир затха бурургъа излейме, - деди Къарачай-Черкес Республикада Къазауатны, урунууну, къоруулау кючлени эмда джорукъ сакълау органланы джамагъат организациясыны советини председатели Такушинов Николай. - Кичи-Батыр, урушну ал кюнлеринде огъуна фашистле бла сермешиуге кириб, аскер бёлегинден джангыз кеси къалыб кетеди. Аны бла аскер къуллукъларын бардыргъан тенглери барысы да джан бередиле. Энди къарагъыз, Кичи-Батыр кёб тюрлю джолдан бирин сайларгъа керек болгъанды. Ол, къайда болса да бир джерде бугъуб, къызыл аскерчилени келликлерин сакъларгъа боллукъ эди. Джангыз кесим къалдым  деб, не этерге билмей джунчургъа боллукъ эди, аны кибик ол, къайсы болса да бир белорус элде тюрт-мюрт этиб, башын кечиндирирге да боллукъ эди.
Огъай, ол, керти джигитча, джангыз кеси джаугъа джаулукъ этиб айланнганды. Белоруссияны чегетлеринде ол кесин керти асланча да джюрютгенди. Аны аллында баш иерге тыйыншлыды!
Алайды, Белоруссияны чегетлеринде ол кеси джангыз джауну тынгысын бузуб айланнганды, алайда кесича бир тулпаргъа – Къаракетланы Юнюсге – тюбегенди. Экиси да, партизан отряд къураб, фашист колонналаны алларына чыгъыб, къурутуб тургъандыла, джауну окъ-тоб эмда отлукъ сакъланнган складларын кюйдюргендиле, ала джесирге алгъан совет адамланы къутхаргъандыла. Артдаракъда Леоновну партизан бригадасыны къурамында экиси да, партизанлагъа башчылыкъ этиб, алларында баргъандыла.
Джигит тенглени бирине – Кичи-Батыргъа – «Женя Чёрный», Юнюсге да «Коля Чёрный» дегендиле партизанла. Кичи-Батырны, джау окъ тийиб ёлгенинде, Юнюс бригада бла бирге кеси асырагъанды.
- Мен бир суратны табхан эдим эртделеде, - деди Шаманланы Медиха. – Юнюс Кичи-Батырны къабырына къабланыб тура эди, алай а Юнюсню бети иги кёрюнмей эди, артда ол суратны ким эсе да алыб, табдырмай къойгъан эди.
Кичи-Батыр  1943-чю джыл никкол айны (июнну) 8-де ауушханды. Юнюс, тенгини дертин алыб, джау бла алгъындан эсе эки къатха кючлю сермешгенди. Арадан бир джыл озаргъа ол да фашист окъ тийиб ёлгенди. Белгили партизан башчы Леонов кеси къолу бла эки къарачай уланны да «Совет Союзну Джигити» атха теджегенди. Экисине да 1995-чи джыл «Эресей Федерацияны Джигити» деген ат берилгенди.
Джыйылыугъа Мара элни джамагъатындан сора да республиканы джер-джеринден кёб белгили адам келген эди.
Эресей Федерацияны махтаулу устазы, Учкуланда халкъ музейни директору Джанибекланы Сосланбек арт кёзюуде районда, республикада да онглу адамланы эсгериу бла байламлы танг джумуш этилгенин эмда ол бек ашхы иш болгъанын чертиб сёлешди.
- Бюгюн биз Кичи-Батырны 100-джыллыгъын белгилейбиз, - деди «Къарачай – алан халкъ» джамагъат бирлешликни Гитче Къарачай район бёлюмюню тамадасы Ёзденланы Аубекир. – Ол керти джигит, миллетини атын айтдыргъан джаш болмаса, аны аты эртде унутуллукъ эди. Джюз джылны ичинде унутулмай джашагъан ат, энтда джюзле бла джылла джашарыгъына ишек да джокъду.
Аубекир Нарсана бла Гитче Къарачай районда джамагъат организацияланы атларындан школгъа Кичи-Батырны уллу суратын саугъа этди. Дагъыда Джигитни 16 гитче суратын аны эт джууукъ адамларына берди.
Джыйылыуну аягъында орта школну эмда сабий садны сабийлерине байрамгъа аламат хазырланнганлары ючюн, Хачир тукъумну тамадасы Хачирланы Магомед, уллу бюсюреу этиб, саугъала берди.
Къарачай районда Къазауатны, урунууну, къоруулау кючлени эмда джорукъ сакълау органланы джамагъат организациясыны советини тамадасы Хайыркъызланы Рамазан, Юсюбню джашы, джыйылгъанлагъа да, къууанчны бардыргъанлагъа да уллу разылыгъын билдирди.
… Къартла, джашла, сабийле школну аллында Кичи-Батырны эсгертмесине гокка хансла салдыла – бюгюннгю мамыр, рахат джашау ючюн этилген бюсюреудю ол. Мен да халкъымы ёлюмсюз джашы Хайыркъызланы Кичи-Батыргъа атагъан назмуму окъудум. 

Хайыркъызланы Кичи-Батыргъа атайма