Батчаланы Аубекир Огъары Тебердиде Магометни (Тобчукъ) (белгили малчы) юйдегисинде туугъанды. Аубекир юйдегини тюнгюч уланы болгъанды. Кесини джылларындан эсе да абадан кёрюннгенди. 1939-чу джыл, Аубекирге 16 джылы толгъанында, аскерге къуллукъгъа чакъырылады…

Аубекир аскер къуллукъ этген джеринден кетеди къазауатха. Мараучу дивизияны 507-чи атлы полкуну тизиминде урушха киреди. Къарачайдан бек уллу ачы хапар келеди. Немцала гитче джуртун кючлейдиле. Алай болса да талай айдан Къызыл Аскерле немцаланы ызларына ыхтырадыла. Ала кетгенден сора таулада минала къаладыла. Элден сабийле ойнай барыб ол миналагъа тюртюледиле. Аны не болгъанын ангыламай минаны къаядан атадыла. Къарнашчыгъы Умар дженгилирек болуб, алларында мина таба сылджыраб: «Бери келигиз, джюуюлдеген этеди», - деб къычырыр-къычырмаз мина атылады. Бир джашчыкъ джаралы болады, къарнашлары Умар бла Исмаил, Батчаладан да бир джашчыкъ алайда огъуна ёледиле. Аналары Гыжариу асыры къыйналгъандан кесине орун табмайды, эки джашындан да айырылыб, Аубекирге джукъ болуб къалады деб, къайгъырыб джашайды. Гитче джашы Осман къайгъылы болады...

Аубекир Сталинград ючюн сермешледе айырылыб джигитлигин кёргюзюб, орденнге тыйыншлы болады. Курск тогъайда аягъындан джаралы болады. Джашлыгъы дженгиб: «Алай хаталы тюлме, кеси бителир джарам», - деб, госпиталгъа бармайды. Алай а джарасы ашланады, теренден тереннге кетеди. Иги ауур асхаб башлагъанын тенглери эслеб, госпиталгъа элтедиле. Анда Батча улу врачланы: «Аскерчини бутун кесерге керекди, алайсыз джанын къалдыраллыкъ тюлбюз», - дегенлерин эшитеди. Ол затха разылыгъын бермейди. Врач ариу айтыб кюрешеди, джашны дженгелмезлигин ангылагъанында: «Ёлюрге излегеннге мадар джокъду», - деб, чыгъыб кетеди. Джарасын тазалаб, дарман салыб, тамам иги къарайдыла

да, джашны аягъы талай замандан сау болады. Алай бла ол госпиталдан чыкъгъандан сора мараучу батальоннга тюшеди.

Дон сууну уруш этиб ётеди. Былайда тоб окъну сыннган кесеги ашхынына кириб, джаралы болады. Не бек ачыса да, немцала къатында болгъанынларын эсгериб, Аубекир болушлукъ чакъыралмайды. Талай замандан эс джыйгъанында украинчи къартла тамырла, наныкъ, шкилди, джилек джыя айланнганларын кёрюб, талай макъаны тутуб ала таба силдейди. Ала аны эслеб, немцаладан ётдюрюр ючюн хыйлалыкъ этедиле: арбаны юсюнде узун шиндикге джатдырыб, Аубекирни юсюне ары-бериле атыб, кеслери да юсюне олтуруб, алай бла къутхарадыла джашны. Джарасы аурутуб, талай кере эс ташлагъан джашны ташатын врачха джетдиредиле. Ашхыныны джартысын кесиб алады ол, алай а джашны джанын къалдырады. Аякъ юсюне сюелгенлей мото-мараучу дивизияны пулемётчусу болуб къазауатха киреди. Уллу Хорламгъа Берлинде тюбегенди…

Къарачайгъа, мадар болгъанлай, таймаздан салам къагъыт ийгенлей турады, алай а джууаб алмайды. Хорламдан сора Аубекир болгъан дивизияны Японияны чеклеринде къазауат баргъан джерге джибередиле. Япония капитуляция этиб, кесин хорланнганнга санагъанын билдиреди. Бу хорламдан сора Аубекир тенглери бла аскерден башына бош болады. Юйлерине къайтыб келе тургъан джашла, бир станседе уллу къумач тоб табыб, тозурагъан аякъ чулгъауларын джангыртадыла. Органла аны билиб, алайда болгъанланы барын тутуб, джыл чакълы бирге тюрмеге атадыла. Андан чыкъгъандан сора Аубекир Кавказгъа къайтады. Микоян-Шахарда бир къарачай адамгъа тюбемегенине сейир болуб, бир орус тиширыугъа тюртюлюб соруулайды. Саулай къарачай халкъ Орта Азия бла Къазахстаннга кёчюрюлгенлерин айтады тиширыу.

Аубекир болгъан ачхачыгъын джыйышдырыб Къазахстаннга баргъан поездге билет сатыб алады. Анда бир станседе къарачайлылагъа тюбеб, ата-анасындан хапар сорады. Тебердичиле Къыргъызиягъа тюшгенлерин биледи алайда. Аубекирни адамлары Фрунзеде болургъа боллукъдула дегенни да айтадыла. Хурджунунда не сому, не толу хапары болмагъанлай джолгъа

атланады. Танымагъан джеринде аджашыргъа къоркъуб, Аубекир темир джолну ёрге айланады. Кёчгюнчю миллетлеге энчи комендант мизам кийирилгени амалтын, аскер кийимледе адам кёрсе бугъуна-бугъуна, ташатын барады. Джылы аскер кийимлерин Панфиловка деген элчикде гырджын бла гаккылагъа ауушдурады. Эллени биринде Аубекирге итлени юсдюредиле. Алай а къазауатны къыйынлыкъларын кёре келген джаш, джукъдан къоркъа билмейди. Темир джолну ёрге, бир элден бир элге, адамларын излей барады. Учсуз къыйырсыз джол… Чалдовар, Панфиловка, Къарабалта, Новониколаевка, Петропавловка, Полтавка, Сукулук, Шапоков, Гавриловка, Моловодное, Бишкек, Военноантоновка. Алай бла Фрунзеге джетеди, бир таныш адамгъа тюбеб къалсам деген акъылда базар таба атланады. Алайда насыбы тутуб Тебердиде хоншулары Долаланы Гилястаннга тюбейди. Ол Аубекирни таныб, атасы бла анасы Маловодное элде болгъанларын айтады. Саламлашыб, джууукъгъа-тенгнге Аубекир къазауатдан сау-эсен къайтханыны сюйюмчюсюн айтыргъа кетеди. Аубекир ызына, юйдегиси болгъан элге, къайтады. Ызына баргъан джолу атасы бла анасын кёрмеген 8 джылындан узун кёрюнеди кёзюне. Маловодное элге джетерге эгечлери, элчилери, сабийле аллына чабыб келгенлерин кёрюб симсирейди. Уллу Хорламдан сора талай заман озгъаны себебли, джашны кёрюрден тюнгюлген адамларыны къууанчлары уллу эди… Аубекир къайтханын эшитгенлей анасы Гыжариуну аякълары джюрюмей къалгъан эдиле. Арадан заман кетиб, Аубекир къойчу болуб ишге джарашыб, юйдегисине болуша башлайды.

Акъыллы, оюмлу, ишни эбин билген адам болгъанын кёрюб Аубекирни зоотехник этедиле. Кёчгюнчюлени джашаулары бираз тынчыракъ болады. Аубекир Семенланы Зули бла юйдеги къурайды. Къыргъызияда сабийлери тууадыла. Зули, тутхан ишин деменгили баджаргъан тиширыу, чюгюндюр бригадада ишлей эди. Кърал белгилеген планын башы бла толтургъаны ючюн талай кере Хурмет грамотала бла саугъаланнганды джигер тиширыу.

Элде биринчи болуб, эки сауулгъан ийнегин бериб, Аубекир бир эски машина да алады. Зули кёб кере эсине тюшюре эди: «Сабанда ишими

битдириб юйге къайтханымда ол машинаны чачыб, кесек-кесек этиб, кереклерин арбазгъа джайыб тура эди. Не этерге билмей, олтуруб, къычырыкъ этиб джыладым. Талай кюнден, машинасын джарашдырыб, къатына да председателни олтуртуб, орам бла кети бара тура эди…»

1954-чю джыл СССР-ни Министрлерини Советини «Кёчгюнчюлени эркинлик болумларыны бир къауум тыйгъычларын къоратыргъа» деген бегими чыгъады. Иш бла къралны ичинде эркин джюрюрге эркинлик бериледи. Аубекир джашагъан колхозларыны председатели бла тенглик джюрютгени себебли, ол Аубекир бла юйдегисине Кавказгъа къайтыргъа изин къагъыт этдиреди. Алай бла Батча улу биринчилени араларында туугъан джуртуна, Къарачайгъа, къайтады…

Къайтса уа аллайгъа къайтсын, алгъыннгы Теберди джокъ: юйлери оюлуб, саулай элде сау къалгъан 4-5 юй. «Джуртума къайтама деб, миллетими тас этибми къойдум» деген къоркъуу киреди аны джюрегине. Къарачайлыланы кёбюсю энтда Орта Азия бла Къазахстанда эдиле.

Бир кесекни Кавказда тургъандан сора, Аубекир юйдегисин алыб Къыргъызиягъа, адамларына, миллетине, къайтады. Анда Сукулукский районну Маловодное элинде, «Победа» колхозда урунадыла юй бийчеси, кеси да. Сабийлери школгъа джюрюйдюле, къарачай, къыргъыз тенглери бла къууанчын, къыйынлыгъын да юлеше джашайды 1956-чы джыл КПСС-ни 20 съездине дери. 1957-чи джыл къарачайлыла Джуртларына къайтыб башлайдыла. Аубекир колхозда баш зоотехник болуб урунады. Къыргъызлыла кече-кюн да сабанда айланнган тамадаларыны сыйын кёредиле.

Элден джууукъну-тенгни Къарачайгъа ашырыб бошагъандан сора анасы Гыжариу Кавказгъа таралгъаны, эгечлери Рабият бла Лиза Тебердини сакълагъанлары Аубекирни да къайтыргъа кёллендиредиле. 1967-чи джыл Батчаланы юйдеги да къайтады Кавказгъа. Юйдегиси джетген Аубекир курорт Тебердиде юй сатыб алады. Украинагъа барыб, къазауатны заманында джанын къалдыргъан къартланы табады. Ала бла къагъыт джюрютеди. Талай кере къонакъда болады. Тебердиде къойчу болуб

ишлейди. Этген джетишимлери ючюн Хурмет грамотала бла саугъаланнганды. Урунууну ветераны Батчаланы Магометни джашы Аубекирни аты Сыйлы китабха алтын харифле бла джазылыбды. Теберди шахарны Ветеранларыны советини председатели къуллукъгъа айырылыб, 1982-чи джылгъа дери, ёлюб кетгинчисине дери, ишлегенди.

Ахыр кюнюне дери Аубекир, къайры болса да кёчюрюб иймесинле энтда деген къоркъуу бла джашагъанды. Джатхан джери джумушакъ болсун.

Ижаланы У.А.,

«Ата джурт» клубну келечиси.