Къарачай-Черкес кърал университет орус-къытай фотоэкспедиция бардыргъанды. Экспедицияны къурамына Россияны талай джеринден суратха алыргъа сюйген, ол ишни уста билген, анга юренирге излеген 50 адам къошулгъанды.
Кавказны «Уллу чилле джолун» ётюб, аны туристле джюрюген ариу джерлерин, адам аягъы тиймеген кирсиз табигъатын, тарих эсгертмелерин суратха алыргъа юрениу эди бу экспедицияны баш мураты. Алай бла экспедиторла бурун бизни ата-бабаларыбыз тюеледе сатыугъа джюрюген джерледе, тарих бла байламлы эмда бусагъатха дери таза сакъланнган джерледе болгъандыла. Кавказны тарих хазнасын, табигъатын суратлагъа алыб чыкъгъандыла.
Бу фотоэкспедиция Къарачай-Черкес кърал университетни студент бирлешликлерини ишин айнытыу программаны бардырыргъа деб къуралгъанды. Аны юсюнден бизге экспедицияны тамадасы, КъЧКъУ-ну экономика бла управление факультетини деканыны заместители Ёзденланы Ибрагим, хапар айта:
- Талай кюнню ичине биз джети республикада болдукъ. Хар джер - кесича ариу, кирсиз, сейирлик. Барысын да айтыб айталмазчады. Ол заманны ичине талай мингден артыкъ сурат алыннганды. Бусагъатда суратланы айыра турабыз. Ол иш бошалгъанлай, уллу кёрмюч этилликди, ким да, келиб, суратлагъа къараргъа, экспедициягъа къошулгъан суратчыла бла ушакъ этерге боллукъду. Саулай экспедицияны атындан джюрек разылыгъымы билдиреме бизни ишибизге болушханлагъа. Артыкъ да бек Къарачай-Черкес Республикада Туризмни, курортланы эмда джаш тёлю политиканы министерствосуна, «CreativYeti» чыгъармачылыкъ бирлешликге, «Два крыла» бла «Неизвестный Кавказ» деген проектлеге, - деди.
Экспедицияны биринчи кюнюнде мастер-классла баргъандыла. Ол дерследе Калининграддан университет чакъырыб келген, суратха эмда видеогъа алыудан белгили инструктор Артемий Ципанов суратха алыуну баш джорукъларын, фотоаппарат бла тюз ишлеуню магъанасын, табигъатны суратха алгъан сагъатда неге эс бёлюрге кереклисин дагъыда кёб затланы юсюнден айтханды, юретгенди.
Дерсле бошалгъандан сора, алгъан билимлери бла ишлерге юренирча, экспедиторла, Къарачай районда Хумара шахар тюбден башлаб, Къарачай-Черкесияны юсю бла Ставрополгъа, андан Къабарты-Малкъаргъа, ызы бла да Тегейге, Ингушетиягъа, Чеченнге баргъандыла. Алай бла, экспедиторланы узун джоллары Дагъыстан Республиканы эски шахары Дербентде бошалгъанды.
Хар тохтагъан республикаларында экспедиторла бир белгили, тарих бла байламлы джерлени неда табигъаты ариу джерни суратха алыб баргъандыла. Сёз ючюн, Къабарты-Малкъарда Минги Тауну, Ара Кавказны эм ариу, сейирлик ёзенлерини бири Бакъсан ёзенни кёргендиле. Ингушетияда уа ала Джейрах ёзеннге баргъандыла. Бу джер бла ётеди Уллу Чилле джол. Анда 92 тарих эсгертме орналыбды.
Джюрюген джерлерини барындан да, экспедиторла кеслери айтхандан, Дербентни бек джаратхандыла. Анда Россияны эмда хоншу къралланы араларында ишленнген эм эски Джума межгит сакъланыбды. Дагъыда былайда орта ёмюрде ишленнген эм сейирлик эсгертмелени бири Нарын къаланы кёрюрге боллукъду. Ол кеси да ЮНЕСКО-ну бютеу дунияда сакъланнган эсгертмелерини тизимине киреди.
- Бу фотоэкспедицияда мен кёб джангы затны билгенме, ары дери кёрмеген ариу джерлеге баргъанма. Бизни ичибизде суратха алыудан уста адамла болгъандыла. Аланы билимлери, сынамлары бизни кёб затха юретгенди. Экспедицияны заманында кёб сейир джер кёргенбиз. Хар бири кесича ариу, аны юсюне да, ол бир миллетни тарихин, джашауун кёргюзеди. Эм бек Дербентде Нарын къаланы джаратханма. Эсимде къаллыкъ затланы бири уа Каспий тенгизни джагъасында тангны атарын сакълагъаныбызды. Ол ариулукъ чыртда кёзюмден кетмейди. Республикаланы барында да бизге ариу тюбегендиле, къаллай иш бла келгенибизни билселе къууаныб, аллыбызгъа къарагъандыла, болушхандыла, - деб хапар айтды экспедициягъа къошулгъанланы бири Гогуйланы Артур да.
Бу экспедицияны энтда бир мураты – суратладан карта этиб, хар адам да, юйюнден чыкъмагъанлай, Шимал Кавказны ариу, сейирлик джерлерин Интернетни ачыб къарарча этиудю.
ГАДЖАЛАНЫ Назифат.
{jcomments}
