Джашауларын халкъларына къуллукъ этиуге атаб ашыргъан онглу адамланы бири эди Хачирланы Азретни джашы Исмаил. Совет, россиячы политика-джамагъат къуллукъчу, СССР-ни халкъ депутаты, Къарачай-Черкес Республиканы эл мюлкюню махтаулу къуллукъчусу адамланы, кюнча, джылыта, джашау джолун алай къурагъан къарнашыбызгъа быйыл 80 джыл боллукъ эди.
Джашау джолуну юсюнден айтырны аллы бла тукъумну хакъындан бир кесек айтыргъа излейме.
Хачирланы тукъумну тарихин эсли, билимли адамларыбыз бирер тюрлю айтадыла. Бирле «Хачир Абхаздан келгенди» дейдиле, экинчиле «Хачир Тегейден келгенди» дейдиле.
Исмаил а, аны юсюнден сёлеше: «Хачир Абхаздан, Тегейден да келмегенди, ёмюрю Минги Тауну этегинде джашаб тургъанды. 1396-чы джыл миллетибизни бир бёлек адамыча, Хачир да, Асхакъ Темирни зорлугъундан джанлай, Тау Артына кетиб, артда, мадар болгъан заманда, ызына къайтханды. Хачирлары тукъумну Къарачайда эллери, тийрелери да белгилидиле. Хачирлары, Хубийларыча, Биджиларыча, Бытдаларыча, Дотдайларыча, Кечерукъларыча, Хасанларыча, Джашеларыча, Тохчукъларыча, Мырзаларыча, Шадибек къауумгъа киредиле. Шадибек деген сёз а не абхаз, не тегей сёз тюлдю. Тюрк тилледе «шад» деген сёз да, «бек» деген сёз да орус тилге «князь» деген сёз болуб кёчюрюледи. Аны айтханым, Хачир тукъумну адамлары ёмюр-ёмюрден бери да тюрк тилли къарачай-малкъар (алан) миллетни адамлары болуб келгендиле», - деген эди.
Исмаилны бу айтханына толу шагъатлыкъ этедиле тарих илмуланы доктору, профессор Р.М. Бегеул улуну: «Хачировы… принадлежат к кругу тех старинных родов, которые составили основу формирования карачаевского этноса», - деб айтхан сёзлери.
Мен Хачир улуну, Бегеул улуну айтханларын да тюзге санайма. Къарачай миллетни атын ашхылыкъ бла айтдырыр ючюн, эм уллу къыйыны кирген тукъумланы бири Хачир тукъум болгъаны хакъды. Тукъумну тукъум, халкъны да халкъ этгенле аны онглу адамларыдыла. Хачирланы тукъумну башха джашларын къой эсенг, къуру Минги Таугъа биринчи чыкъгъан Хыйсаны джигитлиги да саулай къарачай миллетге уллу сый келтиреди. Хачирланы Джагъафар XIX-чу ёмюрню экинчи джарымында Къарачайгъа къадылыкъ этиб тургъанды, Хачирланы Джагъафарны къызы Боташланы Абидат уста назмучуларыбызны бири болгъанды, Хачирланы Хусейни джашы Руслан, генерал болуб, халкъыбызны атын айтдыргъанды, Хачирланы Аминни къызы Венера - экономика илмуланы доктору -халкъыбызгъа сый келтиргенди, ала кибик дагъыда кёбдюле Хачирланы тукъумдан биз къууаныб атларын айтырча адамладыла.
Къарачай халкъ кёчгюнчюлюкден туугъан джурту Кавказгъа къайтхан кюнюнден бери халкъыбызны сакъларгъа, джакъларгъа, айнытыргъа эм уллу къыйыны кирген джашларыбызны бири уа Хачирланы Азретни джашы Исмаилды, ауушханды, джандетли болсун.
Хачирланы Азретни джашы Исмаил 1938-чи джыл январны 10-да Огъары Марада туугъанды. Азрет, Уллу Ата джурт къазауатха кетиб, фашистле бла джигитлик танытыб сермеше, джан берген заманда Исмаилгъа къуру 4 джыл болгъанды. Алай бла Исмаилны анасы Эдиланы Токъалны къызы Хачирланы Зорум 5 сабийи бла кеси къалады. Ёксюз ууакъ юйдегини асырагъан ананы ол бушуууну юсюне да 1943-чю джыл кёчгюнчюлюкню къыйынлыгъы къошулады. Хар бир къарачай юйдегича, репрессияны джолунда Хачирланы юйюрлери да уллу азаб чекгенди. Исмаил да, кесини тенгчиклерича, сабийликден башлаб колхозда къара ишде уруннганды. Инджилсе, джунчуса да, не къыйын болумда да эс ташламагъанды, къарыуундан келгенни этиб кюрешгенди. Заман бара, тюзлюк орун алыб, кёчюрюлген халкълагъа джуртларына къайтыргъа эркинлик берилгенинде, Хачирланы юйдегилери да миллет бла бирге Кавказгъа къайтадыла.
Билимни джолунда къанатланыб алгъа барыргъа тырмашхан Хачир улу, 1961-чи джыл Григополис эл мюлк техникумну айырмагъа бошаб, агроном усталыкъ алыб чыгъады. «Родина» колхозда агроном болуб ишлей, джангы мадарланы хайырландыра, мюлкню ёсерине энчи юлюш къошады. Къарыуун-кючюн аямай кюреше, эл мюлкчюлеге не джаны бла да къолундан келгенича болуша, атын сый бла айтдырады. Мюлкню, районну тамадаларындан кёб Хурмет грамота, Бюсюреу къагъыт алады.
Профессионал окъууун андан ары бардыра, 1969-чу джыл Исмаил Ставрополь эл мюлк институтну джетишимли тауусады. Хар нени таб къурай билген билимли джаш устаны, Хачир улуну, кърал джамагъат-политика ишге кёчюреди. Алай бла ол комсомолну обкомуну къурау бёлюмюню тамадасы къуллукъгъа салынады. Алайда джети джылдан аслам заманны ишлейди. Кърал аны этген джумушуна багъа бере, комсомолну Ара Комитетини, крайкомуну, обкомуну Хурмет грамоталары бла саугъалайды. Аны махтай, хурметин кёре, 1968-чи джыл КПСС-ни Къарачай-Черкес обкомуну эл мюлк бёлюмюню инструктору этиб саладыла. Ол, джууаблы къуллугъун да деменгили толтура, алайда 1977-чи джылгъа дери ишлейди. Хар заманда да тутхан ишине джууаблы кёзден къарагъан таулу джашны махтауу ёседи. Аны къуллугъунда кёлтюредиле. 1977-чи джыл Къобан районну эл мюлк управлениесини тамадасы къуллукъгъа киреди да, ол ишин 1979-чу джылгъа дери толтурады. Мюлкню экономикасын айныта, адамланы инджиулерине, джарсыуларына къайгъыра, кече-кюн демей, кесин тутхан ишине толу бериб, къарыуун, кючюн аямай кюрешеди. Исмаилны «Родина» колхозну председатели этиб сайлайдыла. Аны башчылыгъы бла бу мюлкде малчылыкъны эмда джерчиликни джангы технологияларын хайырландырыб башлайдыла. Ол ишлеген заманны ичинде бир затдан башха зат этген энчи санагъат къуралады. Аны къурамына 12 колхоз, комбикорма, ханс джаула, крупала, макарон затла этген цехле, тирмен дагъыда башха предприятиеле киргендиле. Ала бары да толусу бла ишлегендиле. Колхозну, районну экономикасын ёсдюрген, адамланы турмуш джашауларыны дараджасын кёлтюрген аллай ашхы, аламат иш этилгени республиканы бютеу джамагъатын сейирсиндиреди. Аллай зат Къарачай-Черкесияны бир районунда да болмагъанды.
Бютеусоюз социалист эришиуледе хорлаб, экономика бла социал ёсюмню планын джетишимли толтуруб, Исмаил башчылыкъ этген колхоз 1982-чи эмда 1988-чи джыллада КПСС-ни Ара Комитетини, СССР-ни Министрлерини Советини, комсомолну Ара Комитетини кёчюучю Къызыл байрагъын алгъанды. Малланы иги къышлатханы, малчылыкъны продукциясын аслам чыгъаргъаны ючюн коллектив ол органланы Хурмет грамоталары бла да саугъаланнганды. «Родина» колхоз Бютеусоюз эришиуледе 6, Бютеуроссия эришиуледе 4 кере хорлагъанды. Дагъыда мюлкню коллективи, талай джетишимни къатлай, СССР-ни эл мюлк предприятиелерини арасында биринчилени сафында болуб, тыш къралла бла да байламлылыкъ тутханды. Алай бла, колхозну базасы иги болуб, Чапаевское элни тюрсюню заманнга кёре ариу тюрсюн алады. Ол эл ол заманда областдан тышында Ставрополь крайда да, хар неси да джарашхан эм иги эллени бирине саналгъанды. Элге табигъат газ барыб, 94 километр газ быргъы салыннганды. Аны школу, джуууннган бассейни бла, областда эм игиге саналгъанды. Аны тышында Исмаилны терен къайгъырыуу бла алайда Джарыкълыкъ юй, аламат сабий сад, саулукъ сакълауну комплекси, адамланы турмуш джашауларын иги этген башха талай зат ишленнгенди.
Кърал, аны джашау джолунда кёргюзген мийик джетишимлерин эсге ала, 1984-чю джыл «Хурмет Белгиси» эмда 1991-чи джыл Урунууну Къызыл Байрагъыны орденле бла, талай медаль бла саугъалагъанды. 1989-чу джыл Исмаил «СССР-ни Министрлерини Советини лауреаты» деген сыйлы атха ие болгъанды. 1989-чу - 1991-чи джыллада СССР-ни Баш Советине депутатха сайланнганды. Ол кёзюуде да элине, джерине, миллетине, областына джарар ючюн къалмагъанды. Аны аты Россияда кенгнге айтылгъанды. 20 джылгъа джууукъ заманны «Родина» колхозну председатели болуб тургъанды.
Хачирланы Исмаил тыйыншлы солуугъа чыкъгъандан сора да, джамагъат ишлеге тири къошула, онгсузну, къарыусузну джакълаб джашагъанды.
Къарачай халкъны реабилитациясыны юсюнден кёб иш джюрютгенди. Ол ишде Исмаилны къыйыны бек уллуду. Артыкъсыз да социал-экономика джаны бла закон толусу бл ишлемейди деб, къолундан келгенни этиб крешгенди.
Хар бир къралны тарихинде, этносда, эм аз саны болгъан миллетде да адамны этген иши, джашау ызы баш орунланы бирин алады. Халкъын алгъа элтген аллай адамла болмасала, джамагъатны социал-культура эмда экономика болумуну дараджасы ёсерик тюлдю. Аны ючюн халкъын джакълагъан, аны сыйын, махтауун чыгъаргъан адамла амалсыз керек боладыла.
Хачирланы Азретни джашы Исмаилны джамагъат-политика иши, джигер урунургъа сюйгени, аны интернационал сезими махтаулуду. Къарачай-Черкесияны халкъларыны арасында бирикмекликни, къарнаш шохлукъну кючюн бегитеди, джарыкъ джашау ызы джаш тёлюге, уллулагъа да юлгюдю. Аны уллулугъун, кючюн къысха сёз бла айтыб къоярча тюлдю, этген ишини джарыгъы, джылыуу да кюннюкюча бирди. Аллай адамла халкъны эсинде ёмюрлеге турадыла.
Халкъ кесини сюйген джашларын унутмайды. Адамла Исмаилны джюрек толу разылыкъ бла эсгередиле. Кёб поэт, джазыучу, алим анга кеслерини чыгъармаларын атагъандыла, очеркле, статьяла, назмула, джырла джазгъандыла. Аллай терен фахмулу адамларыбызны бири, Исмаилны тенги, Къарачай-Черкес Республиканы халкъ поэти Ёзденланы Магометни джашы Альбертни Исмаилгъа атаб джазгъан джырын газет окъуучулагъа теджейме:
Хачирланы тукъумну тарихин эсли, билимли адамларыбыз бирер тюрлю айтадыла. Бирле «Хачир Абхаздан келгенди» дейдиле, экинчиле «Хачир Тегейден келгенди» дейдиле.
Исмаил а, аны юсюнден сёлеше: «Хачир Абхаздан, Тегейден да келмегенди, ёмюрю Минги Тауну этегинде джашаб тургъанды. 1396-чы джыл миллетибизни бир бёлек адамыча, Хачир да, Асхакъ Темирни зорлугъундан джанлай, Тау Артына кетиб, артда, мадар болгъан заманда, ызына къайтханды. Хачирлары тукъумну Къарачайда эллери, тийрелери да белгилидиле. Хачирлары, Хубийларыча, Биджиларыча, Бытдаларыча, Дотдайларыча, Кечерукъларыча, Хасанларыча, Джашеларыча, Тохчукъларыча, Мырзаларыча, Шадибек къауумгъа киредиле. Шадибек деген сёз а не абхаз, не тегей сёз тюлдю. Тюрк тилледе «шад» деген сёз да, «бек» деген сёз да орус тилге «князь» деген сёз болуб кёчюрюледи. Аны айтханым, Хачир тукъумну адамлары ёмюр-ёмюрден бери да тюрк тилли къарачай-малкъар (алан) миллетни адамлары болуб келгендиле», - деген эди.
Исмаилны бу айтханына толу шагъатлыкъ этедиле тарих илмуланы доктору, профессор Р.М. Бегеул улуну: «Хачировы… принадлежат к кругу тех старинных родов, которые составили основу формирования карачаевского этноса», - деб айтхан сёзлери.
Мен Хачир улуну, Бегеул улуну айтханларын да тюзге санайма. Къарачай миллетни атын ашхылыкъ бла айтдырыр ючюн, эм уллу къыйыны кирген тукъумланы бири Хачир тукъум болгъаны хакъды. Тукъумну тукъум, халкъны да халкъ этгенле аны онглу адамларыдыла. Хачирланы тукъумну башха джашларын къой эсенг, къуру Минги Таугъа биринчи чыкъгъан Хыйсаны джигитлиги да саулай къарачай миллетге уллу сый келтиреди. Хачирланы Джагъафар XIX-чу ёмюрню экинчи джарымында Къарачайгъа къадылыкъ этиб тургъанды, Хачирланы Джагъафарны къызы Боташланы Абидат уста назмучуларыбызны бири болгъанды, Хачирланы Хусейни джашы Руслан, генерал болуб, халкъыбызны атын айтдыргъанды, Хачирланы Аминни къызы Венера - экономика илмуланы доктору -халкъыбызгъа сый келтиргенди, ала кибик дагъыда кёбдюле Хачирланы тукъумдан биз къууаныб атларын айтырча адамладыла.
Къарачай халкъ кёчгюнчюлюкден туугъан джурту Кавказгъа къайтхан кюнюнден бери халкъыбызны сакъларгъа, джакъларгъа, айнытыргъа эм уллу къыйыны кирген джашларыбызны бири уа Хачирланы Азретни джашы Исмаилды, ауушханды, джандетли болсун.
Хачирланы Азретни джашы Исмаил 1938-чи джыл январны 10-да Огъары Марада туугъанды. Азрет, Уллу Ата джурт къазауатха кетиб, фашистле бла джигитлик танытыб сермеше, джан берген заманда Исмаилгъа къуру 4 джыл болгъанды. Алай бла Исмаилны анасы Эдиланы Токъалны къызы Хачирланы Зорум 5 сабийи бла кеси къалады. Ёксюз ууакъ юйдегини асырагъан ананы ол бушуууну юсюне да 1943-чю джыл кёчгюнчюлюкню къыйынлыгъы къошулады. Хар бир къарачай юйдегича, репрессияны джолунда Хачирланы юйюрлери да уллу азаб чекгенди. Исмаил да, кесини тенгчиклерича, сабийликден башлаб колхозда къара ишде уруннганды. Инджилсе, джунчуса да, не къыйын болумда да эс ташламагъанды, къарыуундан келгенни этиб кюрешгенди. Заман бара, тюзлюк орун алыб, кёчюрюлген халкълагъа джуртларына къайтыргъа эркинлик берилгенинде, Хачирланы юйдегилери да миллет бла бирге Кавказгъа къайтадыла.
Билимни джолунда къанатланыб алгъа барыргъа тырмашхан Хачир улу, 1961-чи джыл Григополис эл мюлк техникумну айырмагъа бошаб, агроном усталыкъ алыб чыгъады. «Родина» колхозда агроном болуб ишлей, джангы мадарланы хайырландыра, мюлкню ёсерине энчи юлюш къошады. Къарыуун-кючюн аямай кюреше, эл мюлкчюлеге не джаны бла да къолундан келгенича болуша, атын сый бла айтдырады. Мюлкню, районну тамадаларындан кёб Хурмет грамота, Бюсюреу къагъыт алады.
Профессионал окъууун андан ары бардыра, 1969-чу джыл Исмаил Ставрополь эл мюлк институтну джетишимли тауусады. Хар нени таб къурай билген билимли джаш устаны, Хачир улуну, кърал джамагъат-политика ишге кёчюреди. Алай бла ол комсомолну обкомуну къурау бёлюмюню тамадасы къуллукъгъа салынады. Алайда джети джылдан аслам заманны ишлейди. Кърал аны этген джумушуна багъа бере, комсомолну Ара Комитетини, крайкомуну, обкомуну Хурмет грамоталары бла саугъалайды. Аны махтай, хурметин кёре, 1968-чи джыл КПСС-ни Къарачай-Черкес обкомуну эл мюлк бёлюмюню инструктору этиб саладыла. Ол, джууаблы къуллугъун да деменгили толтура, алайда 1977-чи джылгъа дери ишлейди. Хар заманда да тутхан ишине джууаблы кёзден къарагъан таулу джашны махтауу ёседи. Аны къуллугъунда кёлтюредиле. 1977-чи джыл Къобан районну эл мюлк управлениесини тамадасы къуллукъгъа киреди да, ол ишин 1979-чу джылгъа дери толтурады. Мюлкню экономикасын айныта, адамланы инджиулерине, джарсыуларына къайгъыра, кече-кюн демей, кесин тутхан ишине толу бериб, къарыуун, кючюн аямай кюрешеди. Исмаилны «Родина» колхозну председатели этиб сайлайдыла. Аны башчылыгъы бла бу мюлкде малчылыкъны эмда джерчиликни джангы технологияларын хайырландырыб башлайдыла. Ол ишлеген заманны ичинде бир затдан башха зат этген энчи санагъат къуралады. Аны къурамына 12 колхоз, комбикорма, ханс джаула, крупала, макарон затла этген цехле, тирмен дагъыда башха предприятиеле киргендиле. Ала бары да толусу бла ишлегендиле. Колхозну, районну экономикасын ёсдюрген, адамланы турмуш джашауларыны дараджасын кёлтюрген аллай ашхы, аламат иш этилгени республиканы бютеу джамагъатын сейирсиндиреди. Аллай зат Къарачай-Черкесияны бир районунда да болмагъанды.
Бютеусоюз социалист эришиуледе хорлаб, экономика бла социал ёсюмню планын джетишимли толтуруб, Исмаил башчылыкъ этген колхоз 1982-чи эмда 1988-чи джыллада КПСС-ни Ара Комитетини, СССР-ни Министрлерини Советини, комсомолну Ара Комитетини кёчюучю Къызыл байрагъын алгъанды. Малланы иги къышлатханы, малчылыкъны продукциясын аслам чыгъаргъаны ючюн коллектив ол органланы Хурмет грамоталары бла да саугъаланнганды. «Родина» колхоз Бютеусоюз эришиуледе 6, Бютеуроссия эришиуледе 4 кере хорлагъанды. Дагъыда мюлкню коллективи, талай джетишимни къатлай, СССР-ни эл мюлк предприятиелерини арасында биринчилени сафында болуб, тыш къралла бла да байламлылыкъ тутханды. Алай бла, колхозну базасы иги болуб, Чапаевское элни тюрсюню заманнга кёре ариу тюрсюн алады. Ол эл ол заманда областдан тышында Ставрополь крайда да, хар неси да джарашхан эм иги эллени бирине саналгъанды. Элге табигъат газ барыб, 94 километр газ быргъы салыннганды. Аны школу, джуууннган бассейни бла, областда эм игиге саналгъанды. Аны тышында Исмаилны терен къайгъырыуу бла алайда Джарыкълыкъ юй, аламат сабий сад, саулукъ сакълауну комплекси, адамланы турмуш джашауларын иги этген башха талай зат ишленнгенди.
Кърал, аны джашау джолунда кёргюзген мийик джетишимлерин эсге ала, 1984-чю джыл «Хурмет Белгиси» эмда 1991-чи джыл Урунууну Къызыл Байрагъыны орденле бла, талай медаль бла саугъалагъанды. 1989-чу джыл Исмаил «СССР-ни Министрлерини Советини лауреаты» деген сыйлы атха ие болгъанды. 1989-чу - 1991-чи джыллада СССР-ни Баш Советине депутатха сайланнганды. Ол кёзюуде да элине, джерине, миллетине, областына джарар ючюн къалмагъанды. Аны аты Россияда кенгнге айтылгъанды. 20 джылгъа джууукъ заманны «Родина» колхозну председатели болуб тургъанды.
Хачирланы Исмаил тыйыншлы солуугъа чыкъгъандан сора да, джамагъат ишлеге тири къошула, онгсузну, къарыусузну джакълаб джашагъанды.
Къарачай халкъны реабилитациясыны юсюнден кёб иш джюрютгенди. Ол ишде Исмаилны къыйыны бек уллуду. Артыкъсыз да социал-экономика джаны бла закон толусу бл ишлемейди деб, къолундан келгенни этиб крешгенди.
Хар бир къралны тарихинде, этносда, эм аз саны болгъан миллетде да адамны этген иши, джашау ызы баш орунланы бирин алады. Халкъын алгъа элтген аллай адамла болмасала, джамагъатны социал-культура эмда экономика болумуну дараджасы ёсерик тюлдю. Аны ючюн халкъын джакълагъан, аны сыйын, махтауун чыгъаргъан адамла амалсыз керек боладыла.
Хачирланы Азретни джашы Исмаилны джамагъат-политика иши, джигер урунургъа сюйгени, аны интернационал сезими махтаулуду. Къарачай-Черкесияны халкъларыны арасында бирикмекликни, къарнаш шохлукъну кючюн бегитеди, джарыкъ джашау ызы джаш тёлюге, уллулагъа да юлгюдю. Аны уллулугъун, кючюн къысха сёз бла айтыб къоярча тюлдю, этген ишини джарыгъы, джылыуу да кюннюкюча бирди. Аллай адамла халкъны эсинде ёмюрлеге турадыла.
Халкъ кесини сюйген джашларын унутмайды. Адамла Исмаилны джюрек толу разылыкъ бла эсгередиле. Кёб поэт, джазыучу, алим анга кеслерини чыгъармаларын атагъандыла, очеркле, статьяла, назмула, джырла джазгъандыла. Аллай терен фахмулу адамларыбызны бири, Исмаилны тенги, Къарачай-Черкес Республиканы халкъ поэти Ёзденланы Магометни джашы Альбертни Исмаилгъа атаб джазгъан джырын газет окъуучулагъа теджейме:
Къарачайны онглу джашы
Хачирланы Азретни джашы Исмаилгъа
Халкъ уланы Хачирланы Исмаил,
Джашау джолунг джюрюйд джырда, хапарда…
Минг тогъузджюз отуз сегизинчи джыл
Туугъан эдинг сен Огъары Марада.
Джашау джолунг джюрюйд джырда, хапарда…
Минг тогъузджюз отуз сегизинчи джыл
Туугъан эдинг сен Огъары Марада.
Атанг Азрет уруш тюзде джан бериб,
Гитчеликден ёксюзлюкню сынадынг.
Туугъан халкъынг Азиягъа сюрюлюб,
Къыргъызстанда джарсыу кюнле санадынг.
Гитчеликден ёксюзлюкню сынадынг.
Туугъан халкъынг Азиягъа сюрюлюб,
Къыргъызстанда джарсыу кюнле санадынг.
«Бёрю атар белгилиди бёркюнден»,
Деген сёзге шагъат бола атламынг.
Сабийликден уллулагъа бола тенг,
«Ашхы бала!» деб айтылды сени атынг.
Деген сёзге шагъат бола атламынг.
Сабийликден уллулагъа бола тенг,
«Ашхы бала!» деб айтылды сени атынг.
Халкъ бла бирге насыб кюннге джетдинг сен,
Къайтыб келдинг тау джуртунга сюргюнден.
Керти улан болдунг къралгъа, халкъынга,
Сен тыйыншлы махтау алдынг хакъынга.
Къайтыб келдинг тау джуртунга сюргюнден.
Керти улан болдунг къралгъа, халкъынга,
Сен тыйыншлы махтау алдынг хакъынга.
Ишде – ишинг, окъууда да – окъууунг,
Кебге уруб чыгъаргъанча – тюз халинг.
Хар джууаблы ишге джете болумунг,
Болду халкъгъа оноу этер билиминг.
Кебге уруб чыгъаргъанча – тюз халинг.
Хар джууаблы ишге джете болумунг,
Болду халкъгъа оноу этер билиминг.
Башчы болдунг сен «Родина» колхозгъа,
Чапай элинг мелхум тёрде джашнады!
Этген ишинг юлгю болду Кавказгъа,
Сени атынг бютеу къралгъа айтылды!
Чапай элинг мелхум тёрде джашнады!
Этген ишинг юлгю болду Кавказгъа,
Сени атынг бютеу къралгъа айтылды!
Туугъан халкъынг сеннге бериб къурч къанат,
СССР-де Баш Советге депутат
Болгъан эдинг. Таза къуллукъ этдинг сен,
Бирле кибик, кенг болмадынг миллетден.
СССР-де Баш Советге депутат
Болгъан эдинг. Таза къуллукъ этдинг сен,
Бирле кибик, кенг болмадынг миллетден.
Хачир тукъум - джигитликни баласы,
Хачир тукъум - джигерликни къаласы,
Минги Таугъа чыкъгъан - Хачирланы джаш!
Сен да, Исмаил, болгъан эдинг халкъгъа баш.
Хачир тукъум - джигерликни къаласы,
Минги Таугъа чыкъгъан - Хачирланы джаш!
Сен да, Исмаил, болгъан эдинг халкъгъа баш.
Керек кюнде болдунг халкъгъа сен дагъан,
Ёкюл эдинг Къарачайны джакълагъан,
Тазаладынг «сатлыкъ» деген тамгъадан…
Баш джигитлик олду – халкъын сакълагъан!
Ёкюл эдинг Къарачайны джакълагъан,
Тазаладынг «сатлыкъ» деген тамгъадан…
Баш джигитлик олду – халкъын сакълагъан!
Тюзлюк джолда кюч къошула кючюнге,
Хар адамгъа адамлыгъы ючюннге,
Сен джюрекден бере эдинг сый, багъа,
Сатылмадынг учуз сыйгъа, ачхагъа.
Хар адамгъа адамлыгъы ючюннге,
Сен джюрекден бере эдинг сый, багъа,
Сатылмадынг учуз сыйгъа, ачхагъа.
Сен халкъынгы джакълай, тюзюн айтаенг,
Ол кюрешде бюгюлмейин къатаенг…
Зарла-тарла сени къолгъа алдыла,
Къолларынга къурч бугъоула салдыла.
Ол кюрешде бюгюлмейин къатаенг…
Зарла-тарла сени къолгъа алдыла,
Къолларынга къурч бугъоула салдыла.
Къоркъутургъа изледиле, болмады,
Пасыкъланы муратлары толмады.
Иннетинги бурдуралмай аманнга,
Олтуртургъа изледиле зийданнга.
Пасыкъланы муратлары толмады.
Иннетинги бурдуралмай аманнга,
Олтуртургъа изледиле зийданнга.
Халкъны таза сюймеклиги, тюзлюгюнг…
Сеннге ёкюл болдула да ма ол кюн,
Зарла салгъан бугъоуларын алдыла,
Халкъдан къоркъуб, джойдуралмай къалдыла.
Сеннге ёкюл болдула да ма ол кюн,
Зарла салгъан бугъоуларын алдыла,
Халкъдан къоркъуб, джойдуралмай къалдыла.
Сатлыкълагъа сёл болмайын джаулугъунг,
Халкъынг ючюн азмы кетди саулугъунг?
Салта тийиб турса таш да сынады,
Адам огъай, къурч да эрийд, джанады.
Халкъынг ючюн азмы кетди саулугъунг?
Салта тийиб турса таш да сынады,
Адам огъай, къурч да эрийд, джанады.
Джигитлик шарт бек къыздыра къанынгы,
Тюзлюк кюреш кемире эд санынгы,
Сабыр болду сени алгъа барыуунг,
Ахырында тауусулду къарыуунг.
Тюзлюк кюреш кемире эд санынгы,
Сабыр болду сени алгъа барыуунг,
Ахырында тауусулду къарыуунг.
Бу джазгъы кюн къатышханчад тюш тюнде…
Байрым айны онтёртюнчю кюнюнде,
Джетмиш алты джылдан атлай, кетдинг сен,
Юйюнгю къой, халкъны ёксюз этдинг сен.
Байрым айны онтёртюнчю кюнюнде,
Джетмиш алты джылдан атлай, кетдинг сен,
Юйюнгю къой, халкъны ёксюз этдинг сен.
Санынг къурчдан ишленнгенча кёрюб мен,
Эм азы бла джюз джыл джашарыкъса, сен! –
Деб, бир кемсиз ийнанаем, о, къой-къой…
Сен, аджалгъа къалай бериб къойдунг бой?!
Эм азы бла джюз джыл джашарыкъса, сен! –
Деб, бир кемсиз ийнанаем, о, къой-къой…
Сен, аджалгъа къалай бериб къойдунг бой?!
Адам алай этемиди, Исмаил?..
Джазыу атда джокъму эди джер, айыл?
Джашау джолда «джазыу» атдан нек кетдинг?
Сени сюйген халкъны мыдах нек этдинг?
Джазыу атда джокъму эди джер, айыл?
Джашау джолда «джазыу» атдан нек кетдинг?
Сени сюйген халкъны мыдах нек этдинг?
Бушуу кючлеб, джыйылады джууукъ, тенг,
Арбазыгъыз адамладан толгъанды.
Сеннге къанат болуб тургъан юй бийченг,
Лелинаны кюню къара болгъанды.
Арбазыгъыз адамладан толгъанды.
Сеннге къанат болуб тургъан юй бийченг,
Лелинаны кюню къара болгъанды.
Сени кемсиз да бек сюйген юч джашынг,
Казбек, Мурат, Кемал, бушуу этелле.
Шош кёзлерин баса джарсыу джыламукъ,
Сал агъач бла ахыр джолгъа элтелле.
Мадар джокъду келген затха башындан,
Уууч топуракъ атад халкъынг кёрюнге.
Биз тилейбиз тилек Уллу Аллахдан:
Джанынг барсын кенг джандетни тёрюне!
Сен кетгенсе ёлюмсюзлюк хур джолгъа,
Нюр тюрсюнюнг унутулмаз ёмюрде.
Сыйлы атынг аталгъанды эл школгъа,
Сыйынг джашар халкъны джюрек тёрюнде.
Нюр тюрсюнюнг унутулмаз ёмюрде.
Сыйлы атынг аталгъанды эл школгъа,
Сыйынг джашар халкъны джюрек тёрюнде.
Болмасынла халкъыбызда аманла!
Кир иннетни джаз джангурла джуусунла!
Къарачайгъа Исмаилча уланла,
Я, Аллахым, мингле бла туусунла!
Кир иннетни джаз джангурла джуусунла!
Къарачайгъа Исмаилча уланла,
Я, Аллахым, мингле бла туусунла!
Лепшокъланы Хусеин.
{jcomments}
