Шыдакъланы Мустафа бла юй бийчеси Къочхарланы Джанариуну джети джаш бла эки къызлары болгъанды. Аланы биз хапарын айтырыкъ джашлары Алий 1917-чи джыл Дууутда тууады. Эл школну бошагъанлай Микоян-Шахарда педучилищеге киреди. Анда билим алыб къайтыб, устаз болуб ишлеб тебрейди. Узаймай школгъа директор этедиле. 1940-чы джыл аскер къуллукъгъа чакъырылады. Джаяу аскер полкга тюшеди. Окъууу, билими болгъаны себебли, ротаны комиссарыны орунбасары  этедиле. Уллу Ата джурт къазауат башланады. Узаймай бу полк джаула бла бетден бетге тюбешеди. «Товарищ Шидаков с первых дней Отечественной войны находится на передней линии фронта», деб джазылады архив документлени биринде.
Фашистле стратегия магъанасы болгъан бир сыртны кючлеб, алайы бла, аны тёгереги бла да алгъа барыргъа борч салыннган полкга башындан атыб, алгъа атлатмай тыядыла. Не этиб да аланы бетджанларын чачаргъа керек эди. Шыдакъ улу къуллукъ этген ротагъа ол борчну толтурургъа буйрукъ бериледи. Ким биледи, бир джукъ сезген болур эдиле, башындагъыла быладан алгъа къозгъаладыла. Архив документде джазылгъанына кёре, 1942-чи джыл арттотур (апрель) айны 28-де, танг аласында, мийикден атханларын да къурутмагъанлай, ала чабыуул этедиле.
    Ротаны командирине окъ тийиб ёледи. Андан ары къалай болгъанларыны юсюнден архивден документни джазылгъаныча окъуюкъ: «Шидаков принял на себя командование ротой. Рота под командованием Шидакова два раза отбивала контратаки превосходящие силы противника, фашисты потеряли более сотни убитыми и раненными, а рота т. Шидакова перейдя в наступления заняло безымянную высоту, несмотря на яростное сопротивление противника. В боях т. Шидаков личным примером увлекал бойцов на борьбу с немецкими оккупантами. Тов. Шидакову было предложено военфельдшером оставить поле боя из-за ранения ноги. Но он оставить отказался и остался в строю, пока не был ранен ещё раз разрывной пулей. К этому времени высота была взята». Бу сермешде этген джигитлиги ючюн тамада политрук Къызыл Джулдузну ордени бла саугъаланады.
Госпиталда талай ай джатыб, аякъ юсюне миннгенинде, кесини полкуна къайтыргъа излейди. Ары иймей, контрразведкагъа джоралайдыла. Анда 1947-чи джылгъа дери бек джууаблы ишлени тындырыб тургъандан сора, капитан чыны, талай кърал саугъасы бла аскер къуллукъдан кетерге эркинлик бериледи. Къыбыла Къазахстанны Сайрам районуну Самсоновка элинде адамларын табады. Школда военрук болуб ишге джарашады. Сылпагъарланы Рая бла юйдеги къурайды.
   1956-чы джыл туугъан джуртубузда джангыдан джашау къурауда миллетге джарарла деб, бери чакъырылгъан бёлек адамны бири болады Алий. Юч сабийи бла къайтыб, Зеленчук стансеге тюшеди. Партияны райкомунда къуллукъ берирге деселе да, бу билимине, сынамына кёре, халкъ окъууда ишлерге излегенин билдиреди. Устазла джетишмегенин эшитиб, Къызыл Октябрь элни сайлайды. Алайда школда ишлеб тебрейди. Узаймай эл Советге председатель этедиле. Ол джыллада Къызыл Октябрда «Дом инвалидов» деб бар эди. Областны джууукъ, узакъ джерлеринден сакъатла да джашай эдиле. Бёлек замандан  Шыдакъ улуну анга директоргъа саладыла. Талай джылдан ол джабылгъанында, Зеленчукде район типографиягъа тамада болады. Алайдан пенсиягъа чыгъыб, юйдегиси бла бирге, Архызгъа кёчеди. Ёмюрюн миллетни къалынында ашыргъан адам, анда да юйге кириб къалалмайды. Турбазада ишге джарашады. 1984-чю джыл хычаман (май) айны 9-да ауушады. Аны асыраргъа джыйылгъан миллет, къазауатда Ата джуртубузну сакълай, уллу сермешледе ал сафда болгъаны бла Хорламны кюнюнде дуниядан кетгенини арасында байламлылыкъ болгъанын черте, «Аллахны къудурети уллуду», дей чачылгъан эдиле.
Алийни къазауатда алгъан, андан сора юбилейле бла байламлы берилген саугъаларын кёргюзе: «За победу над Германией» деген медалына атам артыкъ да уллу магъана бере эди. Атамы Зулкъарнай деб къарнашы урушдан къайтмай къалгъанды. Аны да болгъандыла орденлери, медаллары. Бизде джокъдула»,– дейди Римгорка элде джашагъан Алийни къызы Лариса.
«Аланы да табарыкъбыз,– деб таукел айтады кеслерини тукъумдан къазауатда ёлгенлени хапарларын архивледен излеб айланнган Шыдакъланы Къазий. – Алгъаракълада бизден джашла, Зулкъарнай бла бирге къазауат этген ветераннга тюбеб къаладыла. Ол айтханнга кёре, аскер бёлек джаулагъа чабыуул этерге хазырлана тургъан кёзюуде аланы талай танкалары келиб къаладыла. Биринден къалгъанын пушкала бла атыб, джандырадыла. Ол а джюрюшюн сериуюн этмейди. Окопалагъа джууукъ келгенинде, гранатаны да къолуна алыб, Зулкъарнай бауурланыб алгъа сюркеледи. Танканы атылтады. Кеси да алайда ёледи. Архивлеге джазыб кюрешеме, бир толу хапар келлик болур. Хорламны 75-джыллыгъына хазырланнган сагъатда, алада ишлегенле да ол джылладан къалгъан не тюрлю документни да табарыкълары хакъды», - деб ышаннгылы кёзлери бла къарады Къазий.
  АППАЛАНЫ Билял.
 
{jcomments}