Бусагъатда адамла Интернетсиз хазна бир кюнлерин да ашырмайдыла. Артыкъ да бек джаш адамла. Бир къауумла Интернетге асыры уллу магъана бергенден газетде джазылгъандан неда телевизорда айтылгъандан эсе электрон байламлылыкъны кючю бла джайылгъан хапарлагъа бек ийнанадыла.
Интернет «уллу, терен чоюнду». Анда иги зат да бар, аман да кёб. Бютеу дунияны байламлы этиб тургъан Интернетни, керекли хапарланы джаяргъа джарагъаныча, керексизни джюрютюб, джарсыула салады. Ол огъай эсенг, иги сагъыш этсенг, таб, аны зараны ёсюб келген джаш адамлагъа уллу къоркъуу келтиреди дерге боллукъду.
Аны ол мадарлары бла террористле да хайырланыб кеслерини «салгъан муратларына» аны юсю бла джетерге излейдиле. Ала электрон, байламлылыкъда чакъырыу сайтла ачыб, акъыл-балыкъ болмагъан, граждан позициялары бегимеген адамладан кеслерини тизимлерин толтурадыла. Ай медет, аллай ишле, Эресейни башха джерлериндеча, Къарачай-Черкес Республикада да боладыла.
Анда  къуру иги айтылса уа, ким огъай дерикди. Интернетде игиликни, ашхылыкъны хапарын бергенледен эсе аман иннетли, джашауну чархын терсине бурургъа излегенле тири кюрешедиле. Джашау джолларында айланчха келиб, андан ары къайры атларгъа билмей, арсар болуб тургъан джаш адамла да кеслерине къыйынлыкъ саладыла, джууукъларын-тенглерин джылатадыла.
Джаш адамланы аманлыкъ ишлеге тартыр ючюн, социал сетледе психологла-террористле кюрешедиле. Аманлыкъчыны эм устасы уа билимлисиди. Ол, аман иш этерге излегени бла да къалмай, аны къалай этсе муратына джетерин да иги биледи. Психологла-террористле, хар адамны «дыгъысын» табыб, сабийни кампет-къалач бла алдагъанча, эслерин кеслерине айландырадыла. Аллай аманлыкъчыланы къолларына тюшген джаш адамла уа, терс джолгъа къалай атлагъанларын да ангыламай къаладыла.
Терроризмге, экстремизмге къаршчы кюрешде ишлеген къуллукъчуланы тинтиу ишлеринде ачыкъланнганына кёре, джашауда кеслерине орун айыралмагъан, джыллары 15-ден 25-ге дери болгъан джаш адамлагъа аманлыкъчыла бек эс бёледиле. Кёбюсюне ишге кирелмеген, окъургъа излемеген, джашауларын тюзетелмеген, башхала бла келишмеген адамла алагъа «аш» болуб къалыучандыла. Аны бла да къалмай, башха джерде кеслерине сый табмай, «онглулукъларын» Интернетде танытыргъа излеген джаш адамла да ол тизимге тюшюб къаладыла.
Арт джыллада джаш тёлюню арасында динни юсюнден джергили афендилени ауаз бергенлеринден эсе Интернет сайтлагъа эс бёлген джаш адамла кёбден кёб болуб барадыла. Аманлыкъчыла да, ислам динден толу хапары болмагъан джаш адамлагъа терс ауаз бериб, динде болмагъан затланы этдиредиле. Алай бла джаш адамла, ислам динни неда Сыйлы Къур’анны суураларын окъуйбуз, Аллах борч этген хакъ джолдабыз деб джюреклерин ол нюзюрге байлаб, динни къаты бла озмагъан ишлеге къатышадыла. Былайда чертерге тыйыншлыды, ол къауум, чыртда болмаса да, сёз ючюн, бир информация башха-башха сайтлада бирер тюрлю джазылгъанына эс бёле турсала, кёб затны тюзюча ангыларыкъ эдиле, деб кёлюбюзге келеди. Интернетде уа динни юсюнден ётюрюкле кёб джазыладыла. Ала адамланы джангылтыргъа иш этиб джазылгъан хапарладыла. Башында айтылгъаныча, динден иги  билими болмагъан адамгъа уа кёб керек тюлдю хар джазылгъаннга ийнаныб барыргъа.
Барыбызгъа да белгилиди, динде хар адам да ауаз бериб барыргъа джарамагъаны. Бюгюнлюкде уа аллай «билимлилерибиз» кёб болуб баргъанын тёгерегибизде кёргенлей турабыз. Террористле уа социал сетледе, Ютубда, Инстаграмда дагъыда башха тюрлю талай сайтда Къур’ан бла Мухаммат файгъамбарны (гъ.с.) хадислерине къошакъла этиб, кеслери ушатханча ангылатыргъа ёчдюле. Алай бла аманлыкъчыла, динни юсю бла аман ишлерин бардырыб, мамырлыкъны динин – ислам динни - сыйын тюшюредиле. Тюз джолдан таймай турур ючюн а, артыкъсыз да бек джаш адамла, аллайлагъа джол бермезге керекдиле, аланы ауазларына нечик да тынгыламазгъа тыйыншлыды. Аны айтханыбыз, Интернетде хар информациягъа да ийнаныб бармай, башында сагъынылгъан затлагъа эс бёлген адам ётюрюк бла кертини кеси айырлыкъды.
Бурун экстремист организацияла тышына окъургъа баргъан джаш адамланы кеслерини тизимлерине къошаргъа кюреше эдиле. Ол къауумгъа сакъ болургъа керек бола эди. Энди уа юйден эшикге башларын да чыгъармагъанлай бир къауум джаш адамны Интернет бла терс ишлеге къошулуб баргъанына кесибиз шагъат болабыз.
Аманлыкъчыла, Интернетде сайтлада джаш къызчыкъла бла танышыб, ётюрюк бла аланы  бир къауумун терс джолгъа саладыла.
Дагъыда джаш адамланы социал сетледе этген терс ишлерине джууаблылыкъны ангыламагъанларын да чертерге тыйыншлы болур. Ала, ахыры не бла бошалырына сагъыш да этмегенлей, тюрлю-тюрлю миллетлени келечилерин, башха-башха динлени ахлуларын бир-бирине темирчилендиредиле. Интернетде кеслерини сайтларында да ол тукъум иннетли тюрлю-тюрлю видео, аудиоматериалла да салгъанлай турадыла. Бусагъатда компьютери болмагъан юйдеги хазна болмаз. Сабийле аны бла хайырланыргъа гитчеликден огъуна юреннгенлерине барыбыз да къууанабыз. Алай болса да, аланы Интернетде аманны, игини айырыргъа юретирге, къаллай сайтлагъа киргенлерине ата-ана да кёз-къулакъ болгъанлай, эс бёлгенлей турургъа керекдиле. Алай бла аманлыкъчыла не тюрлю лагъым къураргъа кюрешселе да хар ата-ана кесини сабийине кимден да бек сакъ болургъа кереклисин унутмасала, тамбласында сабийлери адамларын джарсытмазла, башхаланы да джылатмазла.
 
БАТЧАЛАНЫ Фатима.
 
{jcomments}