Къарачайны белгили адамларыны бириди Алийланы Мухтарны джашы Ракай. Тюз иннети, уллу фахмусу, билими, ишине кертилиги бла адамланы араларында сый, махтау да табханды. Ол Россия Федерацияны профессионал-техника окъуууну айырмасыды, Къарачай-Черкесияны халкъ окъуууну махтаулу къуллукъчусуду, Россия Федерацияны билимини айырмасыды. Талай медаль, кёб диплом, Хурмет грамота бла саугъаланнганды. Ал джыллада Алий улу Къарачай шахар округ администрацияны окъуу управлениесини тамадасы къуллукъну толтургъанды. Педагогика илмуланы кандидатыды. Къарачай-Черкес кърал университетни доцентиди. Докторантурада очно окъугъанды.

Ракай 1948-чи джыл июнну 9-да Джамбул областда Ворошилов элде туугъанды. Сюргюнде биринчи классны бошагъанды. Гитче сабийчик атасыны, анасыны, джууукъларыны Джуртларына къайтыргъа термилгенлерин кёргенди. Мухтар бла Байдымат, не бек къыйналсала да, сыйларын мийикде сакълай, сабийлерин ашхы адеб-намыс джорукъланы тамалында юретиб, джашау джолгъа салгъандыла.

1957-чи джылны къачында Алийланы юйдегилери талай къарачай юйдеги бла туугъан джуртларына къайтадыла. Ракай Къарачай шахарда окъууун андан ары бардырады. Биринчи номерли орта школда айырмагъа окъугъаны, ариу халиси бла нёгерлерине юлгю кёргюзюб, сый табады, спорт бла тири кюрешеди, комсомолгъа киреди. Аны комсомол организацияны бюросуну членине сайлайдыла. Ол, спорт школгъа джюрюб, эришиулеге къошулуб, школну джыйым командасыны капитаны болады. Ставрополда баргъан уллу спартакиадада Ракайны командасы экинчи орунну алады. Таулу джаш, онунчу классда, Къарачай-Черкесияны эркишилерини джыйым командасыны къурамында ойнай, баскетболдан, къол тобдан иги джетишимлеге джетеди. Бусагъатда да ветеранланы турнирлерине къошулгъанлай турады.

Орта билим алыб чыкъгъандан сора Алий улу Къарачай-Черкес кърал университетни физика-математика факультетине киреди. Иги окъуб, физика бла математикадан бардырылгъан шахар, район олимпиадалада хорлаб, алчы орунланы алыб тебрейди. Бир кёзюуде саулугъуна заран джетдиреди да, врачланы буйрукълары бла бир талай заманнга окъууун къояды. Окъууун къойса да Ракай бош турмайды. Къолундан келген ишлени баджарады. Токарь усталыкъ алыб да, ишлейди. Саулугъун да бегитиб, Совет Аскерни тизгинлеринде къуллукъ этеди. Андан сора да тюрлю-тюрлю ишледе ишлей, атын иги бла айтдыргъанлай турады.

1979-чу джыл Ракай Къарачай шахардагъы профтехучилищеге мастер болуб барады. Ызына, институтха кириб, аны физика-математика факультетин заочно айырмагъа бошайды. 1981-чи джыл Алий улуну Къарачай шахарда 10-чу номерли профтехучилищени директоруну орунбасары этедиле.

Терен билимли, акъыллы педагог, тарих илмуланы кандидаты Къобанланы Ибрагимни джашы Геннадий Ракайны билимли, фахмулу профессионал устаз болуруна энчи юлюш къошханды.

Ракай профтехучилищеде джыйырма джыл урунады. Ол заманны ичинде джигер джаш, атын сый бла айтдырыб, кесини ишленмеклиги, терен билими, мизамлылыгъы бла сабийлеге дерслерин терен билирча, кеслерин, тыйыншлы джюрютюрча этерге терен къайгъыргъанлай турады. Анга 1990-чы джыл, «Россия Федерацияны профессионал-техника окъуууну айырмасы» деген ат аталады. Тири къуллукъчу ишден тышында сабийлени спортха юретеди. Аланы асламысы, областны, Ставрополь крайны чемпионлары болуб, шахарны джамагъатын къууандыргъандыла.

Профтехучилищеден кетгенден сора Ракайны бешинчи номерли орта школну директору къуллукъгъа чакъырадыла. Директорлукъ ишинде ол сынамын, билимин таб хайырландырады. Сабийлени адебге, намысха, ашхы адетлеге, ариу халиге юретиуге, аскер-патриотлукъ ишлеге, суратлау чемерликге, спортха терен эс бёледи. Кёб тюрлю кёргюзюмледен школ кесичаланы араларында алгъа чыгъады. Бир джылдан Ракай Къарачай шахар округну окъуу управлениесини тамадасы къуллукъгъа салынады. Алайда тогъуз джылгъа джууукъ заманны джууаблы ишин сый бла толтуруб ишлейди.

Ракайны юй бийчеси Тамара, КъЧКъУ-ну устазлыкъ факультетин тауусуб, устазлыкъ ишни «баш атлауучуна» чыкъгъанды. Филология илмуладан кандидат диссертациясын Уфада, докторлукъ диссертациясын Нальчикде джакълагъанды. Бусагъатда профессор болуб КъЧКъУ-да къарачай эмда ногъай филологияны кафедрасыны тамадасы къуллукъну толтурады. Талай илму монография, экинчи классны сохталарына «Ана тил» деген дерслик китабны чыгъаргъанды.

Ракай бла Тамара эки джашны ёсдюргендиле. Умар бла Салых спортдан, искусстводан терен билимлидиле. Ала ариу халилери, уллу ишленмекликлери ючюн адамладан бюсюреу, махтау сёзле эшитгенлей джашайдыла. Умар КъЧКъУ-ну география факультетин, ызы бла аны аспирантурасын айырмагъа бошагъанды. Салых да ол университетни музыка-педагогика факультетин тауусханды.

Иши заманны излемине къуралыб, Ракай башчылыкъ этген окъуу управление республикада игилени бирине саналгъанды. Школлада, сабий садлада, училищеледе, сабийле тюз халили болурларына, ала иги билим алырларына аталыб, кёб иш этилгенди. Окъуу учреждениеледе аламат устаз коллективле къуралгъандыла.

2010-чу джылдан 2013-чю джылгъа дери докторантураны очно окъуб бошагъанды. Къарачай тилни иги билир мурат бла КъЧКъУ-ну филология институтуну магистратурасын тауусханды. Илмудан тышында, 2009-чу джылдан бери адабият иш бла кюрешеди. Джыйырма юч очерк бла къыркъ беш илму статья чыгъаргъанды. Аны тышында «Устное народное творчество в воспитании детей» деген монографиясы басмаланнганды.

2015-чи джылдан тыйыншлы солуугъа чыкъгъандан сора Къарачай шахар округну Къазауатны, урунууну, аскер кючлени, джорукъ сакълагъан органланы ветеранларыны советини тамадасы къуллукъну толтурады.

Алий улу акъыллы, огъурлу, кенг джюрекли адамды. Ол инджилгенни, джарсыгъанны, болушлукъ керекли адамны эслейди, къолундан келгени бла болушханлай турады. Аллай адамланы джамагъат багъалатады, сыйын кёреди.

Узеирланы Хусеин.