Сторожевой стансе Къарачай-Черкесияда уллу эллени бириди. Газетни къуллукъчусу Аппаланы Билял аны администрациясыны тамадасы Чотчаланы Солтаннга тюбеб, арт джыллада болгъан тюрлениулени, элни бюгюннгю халыны, джамагъатны джашаууну, ишини юсюнден хапар алгъанды. Аны басмалайбыз.

- Бизни администрациягъа юч эл къарайды: Сторожевой, Ильич, Къобу Башы. Алада он мингден артыкъ адам джашайды. Эм уллу Сторожевой станседи да, аны юсюнден толуракъ айтайым, къалгъанлада да хар не зат андачады.

Стансе узунуна, кенгине да джайылгъанды. Орамларыбызны бир-бирине къошуб санасыкъ,  алтмыш километрге джетедиле. Адамла 6066 боладыла, юйлени саны 3500-ге джетгенди. Миллетни баш иши малчылыкъды. Джерибизни кёбюсю ол санагъатха бек келишеди. Джайлыкъла, биченликле джетишедиле. Хар ким къарыууна кёре мал аш хазырларча таблыкъ барды. Андан уллу хайыр чыкъмаса да, сабанлада, кесибизге джетерча, таб, сатарча да битим ёсдюребиз. Быланы тышында да уллу бабуш фабрика, Уруп чегет мюлк да бизни джерибизде орналгъандыла. Больницабыз, юч школубуз бардыла. Тюкенле да джетишедиле. Бусагъатда бизде эсебде 3000 тууар, 2000 ат барды. Саналмай къалгъанлары да иги кесек болур. Къойла да алагъа кёре. Мал тутмагъан юйдеги джокъду, деген да хазна джангыллыкъ тюлдю, алай а малланы асламысыны иелери фермерледиле. Аладан айырыб Кипкеланы Харунну, Болурланы Казбекни, Акъбайланы Идрисни айтыргъа тыйыншлыды. Алада тууарла, атла къалгъанладан эсе кёбдюле, ууакъ аякълылары да бардыла.

- Эки институтну бошаб, алгъан усталыкъларынга кёре къурулушда, агроном болуб ишлегенингден да хапарлыма, 2014-чю джыл эл администрациягъа тамадагъа сайлагъанларын да билеме. Былайгъа сен башчы болгъан джылланы ичинде, джамагъатха джарагъан, ким да эс бёлюрча не этилгенди?

- Хаман да биз умут этгенча болмаса да, белгиленнген ишле тына барадыла. Бир къауумун айтайым.

Онбеш километр джолну джарашдыргъанбыз. Ара орамда транспорт аслам джюрюйдю. Сабийле джолгъа чыкъмай барыр ючюн, эки школну арасында тротуар этилгенди. Джолну джарытхан чыракъла салыннгандыла. Джыйырма джылгъа джууукъну мындан алгъа, газ быргъыла элге джетген эдиле. Андан бери табына кёре орамлагъа тартыла тургъандыла. Бу озгъан тёрт-беш джылны ичинде да иги кесек иш баджарылгъанды. Бусагъатда станседе джашагъанланы, организацияланы 96 процентден асламы газ бла хайырланады. Узаймай къыйырда-затда къалгъанлагъа да джетдириргеди муратыбыз. Электроэнергия бла элчиле толу баджарылгъандыла.

Суу джетишмей уллу инджилебиз деб айталлыкъ тюлме, алай а 1961-1963 джыллада салыннгандыла быргъыла. Суу бир кесек кючлюрек келсе, аны басымына тёзалмай, джарылгъан, сыннган кёзюулери болады. Биз да миллет джунчумаз ючюн, не къадар дженгил къараргъа, джамаргъа кюрешебиз. Былайы тамам да къарыусуз болгъанды деб, ишек этген джерлерибизде быргъыланы ауушдура барабыз къарыуубуздан келгенича. Джолланы джарашдыргъан кёзюуде уа артыкъ да сакъбыз. Аланы тюблери бла баргъан быргъыланы джангыртмасакъ, артда джолланы да къазыб, алай салыргъа керек боллукъду. Быллай ишледе фермерле, энчи адамла да болушур ючюн къалмайдыла. Не этерик эсек да, юч элде да суу быргъыла толусу бла джангырмай боллукъ тюлдюле. Бир таблыкъ тюшсе деб, сагъыш эте, оноулаша турабыз.

- Оноулаша дегенлей, оноугъа да къошула, джамагъат ишлени баджара, керек джерде табылгъан сыйлы адамларыгъыздан кимлени айтыргъа боллукъса?

- Къайда да, кимге да билек болгъан аллай огъурлу адамларыбыз кёбдюле. Ма, сёз ючюн, Къартланы совети. Бир-бирде «Тёре» дейбиз. Анга, миллет теджеб къарачайлыла, оруслула да болуб 15 адам сайланнганды. Башчылары Хубийланы Дахирди. Ала хар не джумушха да оноу этедиле. Онеки депутат барды - Джуртубайланы Мухтар, Алийланы Сафар, Къобанланы Назир, Кипкеланы Хаджи-Мурат дагъыда башхала. Депутатлагъа хар джыл сайын бир кере администрацияны юсю бла ачха юлюш этебиз. Ала тийрелеринде ма былайгъа бек керекди, деген джерлерине джоядыла.

- Уллу джамагъатны ичинде болушлукъ кереклиле да боладыла. Кёб сабийли юйдегилеге бачха берген адет да болур?

- Сорууунгу ангылагъанма. Не юч, не андан аслам сабийлери болуб, мекям ишлерге бачха, джер керекди деб тилек къагъыт джазгъан болса, бермей къоймайбыз. Джангы юйдеги къурагъанланы аллай тилеклери болса да, огъай демейбиз. Арт джыллада сабийле аслам туугъанларын да билдирирге излейме.

Мен джангы ишлеб башлагъанлай, почтальонлагъа айланнган орамларыгъызда болушлукъ керекли адамланы джазыб келигиз, деб тиледим. Талай кюнден къыркъ адамны тизимин бердиле. Аланы эсде тутабыз. Кимине отун, кимине башха бир керекли затын табдырабыз.

- Бу станседен кёб онглу адам чыкъгъанды. Бизни республикада, андан тышында да джетишимлерин эшитиб къууанабыз. Ала бла байламлылыкъ къалайды?

- Ол юйдегиледен адамла, джууукълары да мында джашайдыла. Алагъа келедиле да, тюбейбиз. Станседен, джамагъатдан хапар сорадыла, айтабыз. Кёб болмай стансе къуралгъанлы 160 джыл толгъаныны къууанчын этдик. Анга да бир къаууму келиб, алгъышладыла. Талайына «Стансени сыйлы гражданини» деген атны да атадыкъ.

Биз юлгюге тутхан адамланы арасында генерал-лейтенант Боташланы Казимир, академик Къаракетланы Салис, Эресей Федерацияны джигити Калпаков Николай, КъЧР-ни Халкъ Джыйылыууну (Парламентини) депутатлары Акъбайланы Ринат бла Болурланы Казбек, эркин тутушдан дунияны чемпиону Джуртубайланы Осман дагъыда башхала бардыла.

- Спортну сагъыннгандан ары, джаш тёлюню чыныкъдырыу, саулукълу этиб ёсдюрюу джаны бла этилген ишлени юслеринден да айтсанг.

- Мен оюм этгенден, бюгюннгю сабийлени тыйыншлы адамла этиб ёсдюрюуде ол затланы уллу магъаналары барды. Джыйылыулада, тюбешген, сёлешген заманларыбызда да айтабыз аны. Кесибизни спорт школубуз барды. Анга эс киргенле, ууакъ сабийле да джюрюйдюле. Тюрлю-тюрлю эришиулеге къошулгъанлай турадыла. Эресейде, халкъла арасы тюбешиуледе болгъанла да аз тюлдюле. Баргъан джерлеринден ёчлю орунланы алыб да келедиле. Мындан ары аланы да бир къаууму, мен башында атларын сагъыннган джашлача, бизни джамагъатха, республикагъа да махтау, сый келтирликлерине ышанабыз.

 
{jcomments}