Адам ёлген кёзюуде джан бла тёнгек бир-биринден айырыладыла, дейдиле. Керти да алай эсе, ол не халда, къалай болады? Бу соруу иги кесекден бери да дунияны алимлерин, врачларын сагъайтыб турады. Сёзню аллын къозгъагъан сагъатда оюмларында уллу башхалыкъ болмаса да, бир акъылгъа келиб, былайды деб, бегитиб къоялмайдыла. Американ алимле чертгеннге кёре, ёле тургъан адам­ны ауурлугъу аны сау заманындан эсе 2,5 - 7 граммгъа кем болады. Аны юсюнден сынам ишле бардыргъандыла, бир граммны ондан бирине да джангылмагъан базманлада чегиб кёргендиле. Алай а, сейир неди десегиз, ауурлукъну кем болууу хар къуру да бирча сыйдам бармайды. Аны не бла ангылатыргъа боллукъду. Джан тёнгекден бир джолгъа чыгъыб кетмей, атлам этгенча, тохтаб-тохтаб чыгъа болур, деген оюмда тохтайдыла. Франциядан врач Ипполит Бардюк, дуниядан кете тур­- гъан адамны тыш халыны тюрлениуюн ангылар ючюн, аллай затланы юсюнден иш бардырыргъа деб, алагъа кёре фотоаппарат бла, къатына олтуруб, аны суратын алыб ту­рады. Ёлгенинден сора, бир сагъатны тёртден бири  кетер заманда, адамны тёнгегинден хауа бетлиден аз мутхузуракъ къалын «булутчукъ» чыкъгъанын сезгенди. Бир сагъат озуб алгъан суратында уа бютеу да булут чабханын кёреди. Тогъуз сагъатдан алгъан суратларында уа, ол мутхузлукъ «ууакъ булутчукълача» бёлюнюб тургъаны танылады. Алай нек болгъанын джоралаялмайды врач. Суратлагъа башхала да къарар ючюн къалмагъандыла. Не келсин, ол заманны ичинде ёлюкню энергиясында тюрлениуле бола болурламы, дегенден озуб джукъ айтхан джокъду.

Ол акъ къайын терекни тыш къабугъундан кёнделен, белкъау ёседи, бир-бирлерини энлери джарты метрге джетеди, бир-бир мийик тереклени джарылгъанларында 15 метрге дери да болады. Гуммосну ортача ауурлугъу 2 килограмм чакълыды, кесини да тышы къара, хуртда тешиклиди. Ичи бауур бетлиди, бек къатыды. Терекге джабышхан неда ёсюб чыкъгъан джаны джарыгъыракъды, ууакъ сары ызчыкълары барды, джумушакъды. Гуммос асламысына къабукъну къыяуу болгъан джеринден чыгъады. Ол чегетледе излениб табылады. Таблыгъы табаргъа терен кюз айладан тебреб, джаз айланы башланнган кёзюулерине дериди, аны табхан тынчды. Нек десегиз, ол кёзюуледе тереклени чапыракълары тюшюб, иги кёрюнеди. Гуммос джаш къайын терекледе болмайды, къуу терекледе ууалыб тюшеди да, орнуна дарманнга джараусуз гуммосчукъла чыгъадыла.

АКЪ КЪАЙЫН (БЕРЕЗА  БОРОДАВЧАТАЯ)


 Табигъатны айбат этген, миллет сюйген, мийиклиги 20-30 метрге дери  джетген джаш терекни къабугъу сыйдам акъ болады, къарт терекни къабугъу кёбюсюне джарылыб, хуртта-хуртта болуб, кертисинде къара-моруракъгъа тартады. Юслеринде да чарх джаугъа ушаш ууакъ-ууакъ гуммосчукълары болады.
Акъ къайынны бюрчюклери джитирекле, тутсанг къолунга джабышхан габушурлары боладыла юслеринде. Чапыракълары тизилиб, юч бюрчекли, джюрек тюрюслюдюле, джалан боладыла, учлары да, тишлеча, джитиле, къолунга джабышхан да этедиле. Чапыракъланы кёкге айланнган джанлары ачыкъ джарыкъ джашил, тюблери джарыкъ джашил болады.

 Айрыбаш ханс кёбджыллыкъды. Аны баш тамыры джайылыб ёседи, джер бек джумушакъ болмаса, тамыры терен кирмейди, узунлугъу 1-1,5 метрге джетеди, базыкълыгъы 2 миллиметрди. Баш тамыры кёб джиклиди, бууунлуду, ол бууунладан, ууакъ джибчиклеча, тюб тамырчыкъла чыгъадыла.