Бу кюнледе медицина илмуланы доктору, ВАК-ны доценти, профессор Темрезланы Бориспийни джашы Маратны «Россия-1» деген телеканалгъа чакъырыб, «О самом главном» деген программаны тамалында ишини юсюнден хапар айтырын излегендиле.

Ол, бусагъатда кенг джайылгъан, аякълада къан иги джюрюмеген (ишемия нижних конечностей) аурууну юсюнден сёлешгенди. Марат айтхандан, ол ауруу джетсе, аякълагъа къан толу бармайды. Аллында адам аны билмей турургъа боллукъду. Оздурса уа бек къыйын болумгъа тюшеди. Адам ауругъанын къалай билирге боллугъуну, ол аурууну къоратыр джанындан къаллай мадарла этилгенини, ауругъан врачха терк барыргъа кереклисини дагъыда башха затланы юслеринден айтханды.

  Ол бериуге къарагъанла, кеслери да Темрезланы Маратны къолундан саулукъларын табханла,  кесибизни ана тилибизде чыкъгъан газетде Маратны кесини, ишини юсюнден да джазарыбызны излегендиле. Алайды да, врачха разылыкъларын билдирген газет окъуучуларыбызны излемлерин толтура  джазабыз бу суратлауну.

Халкъыбызны белгили, махтаулу уланлары хар санагъатда да бардыла. Ала кече-кюн демей адамлагъа халал къуллукъ эте джашайдыла. Джюрек къудуретин тёгерекге джайыб, инсанлагъа игилик теджеген адамды мен хапарына айтыргъа излеген, джюрекге, къан тамырлагъа къарагъан республиканы баш хирургу, белгили врач Темрезланы Марат. Аны фахму кючю, уллу билими, тюз иннети, тутхан ишин мийик дараджагъа чыгъарыб, таукел алгъа атлатадыла.

«Ата сыры джашында» дегенлей, атасы Темрезланы Солтан-Хамитни джашы Бориспий, Къарачай-Черкес Республиканы бакъгъан эмда реабилитация этген аралыгъыны тамадасы, баш врачыды. Ол «Эресей Федерацияны махтаулу врачы» деген  атны джюрютеди.

Эресей Федерацияны Президенти Владимир Путин  Бориспийни, саулукъ сакълауну, медицинаны ёсюмюне къошхан юлюшю ючюн эмда мийик дараджада бардыргъан ишлерине сый бере, Кремлге чакъырыб, къууанч джыйылыуда кёкюрегине Шохлукъну орденин такъгъанды.

Анасы, Къоркъмазланы Джагъафарны къызы Светлана, ёмюрюн устазлыкъ ишге бергенди.

Марат 1974-чю джыл абыстол (ноябрь) айны 8-де туугъанды. Орта билим алгъандан сора, 1991-чи джыл Ростовдагъы Халкъланы Шохлугъуну Орденин джюрютген медицина институтха кириб, анда джетишимли окъуб, «Лечебное дело» деген усталыкъ алгъанды. Бу баш окъуу учреждениени бошагъандан сора, 1997-чи – 1998-чи джыллада Черкесск шахар больницада интернатураны ётюб, хирург усталыкъ алгъанды. Ол беш джылгъа джууукъ заманны Черкесск шахар больницаны джюрекге, къан тамырлагъа операция этген хирургия бёлюмюнде  ишлейди. Москвада академик Б.В. Петровский атлы илму аралыкъда «Сердечно-сосудистая хирургия» деген усталыкъгъа окъуб, сынам алыб, билимин ёсдюреди.  Андан сора Черкесскеде джюрекге, къан тамырлагъа къарагъан бёлюмню тамадасы болады. Ол алты джылны былайда урунуб, сынамын ёсдюре, атын айтдырады. Аны бла биргелей, 2001-чи – 2004-чю джыллада Ростовдагъы кърал медицина университетни аспирантурасында окъуйду. Марат 2004-чю джыл джюрекге, къан тамырлагъа къарагъан хирургиядан «Обоснование аорто-коронарного шунтирования с использованием кондуита из нижней надчревной артерии» деген темагъа кандидат диссертациясын джетишимли джакълайды. 2008-чи джыл Германияда Нюрнберг шахарда клиникада «Лечение больных с атеросклерозом сонных артерий и аневризм брюшного отдела аорты» деген темагъа окъуб, практика бардыргъанды.

Марат 2010-чу джылдан бери КъЧР-ни къан тамырлагъа къарагъан аралыгъыны тамадасыды.  Къарачай-Черкес Республикада джюрекге, къан тамырлагъа къарагъан хирургияны бёлюмюне да тамадалыкъ этеди. Ол алайда атын сый бла айтдырыб ишлейди.

Фахмулу, тири джаш, билимин андан ары ёсдюре, 2012-чи джыл хычаман (май) айда «Комплексное лечение больных с критической ишемией нижных конечностей» деген темагъа доктор диссертациясын джакълайды.

Темрезланы Марат, алай бла, медицина илмуланы доктору да болады.

Не тюрлю болумда да таб оноу эте билген уста врач, заманны излемине джууаб берген мадарланы, амалланы хайырландырыб, ишине таукел джюрюш береди.

Темрез улуну 2013-чю джыл Шимал Кавказ кърал технология академияда «Госпитальная хирургия с курсом анестезиологии и реаниматологии» деб, джангы ачылгъан кафедраны тамадасы да этедиле. Алайда ишлей тургъанлай, 2014-чю джыл, доктор диссертациясыны темасы бла байламлы «Хирургические болезни» деб студентлеге окъуу-методика пособие чыгъарады. Джаш алимни ол джыл огъуна кафедраны профессору этедиле. Аны башчылыгъы бла 4 адам кандидат, бир адам да доктор диссертацияларын джакълагъандыла. Шимал Кавказ кърал академияны алим советини къурамындады.  

Марат 2016-чы джыл Германияда Лейпциг шахарда ара клиникада «Обучение транскатетерным имплантациям аортального клапана» деген окъууда болуб, билимин ёсдюргенди.

Аны 200-ден аслам илму иши, 27 (ВАК) статьясы,  5 монографиясы, 8 окъуу пособиеси басмаланнганды. Марат 3 илму китабны авторуду.

Ол 2012-чи джылдан Москвада, Санкт-Петербургда, Дондагъы Ростовда, Къазанда, Владивостокда, Иркутскеде, Уфада, Парижде, Токиода, Римде, Майамиде, Сан-Францискода, Гуанчжоуда, Миланда, Лиссабонда, Барселонада, Стамбулда, Мюнхенде дагъыда башха джерледе, джюрек, къан тамырлагъа къарагъан хирургиядан эресейчи, къралла арасы конференциялагъа къошулгъанлай, мастер-классла кёргюзгенлей  турады.

2022-чи – 2024-чю джыллада кардиоонкологиядан Москвада Санкт-Петербургда, Астанада, Ереванда, башха джерледе болгъан конференциялагъа спикер болуб баргъанды.

Медицинагъа бютеулей 28 джылын бергенди. Усталыгъыны юсю бла 13 джыл ишлейди. Заманны излемине кёре, джангы мадарланы, амалланы хайырландыра, джыл сайын 400-ден аслам операция этеди.

Черкесск шахар муниципал къуралышны Думасыны саулукъ сакълаудан тохтаусуз ишлеб тургъан депутат комиссиясыны тамадасыды.

Къарачай-Черкес Республиканы Башчысы бла Белгород областны Губернатору этген кесаматланы тамалында, 2024-чю джыл эндреуюк (декабрь) айны 16-дан 27-не дери Белгородда болгъанды. Ол ишни баш мураты эки регионну усталарын сынам бла алмашдырыу эди. Ала бирге ишлеб, башны, джюрекни къан тамырларына операцияла этгендиле. Джюрек, къан тамырланы багъыу джаны бла билгенлерин бир-бирине айтыб, арада шохлукъну кючюн бегите, эки джанына да хайыр келтирлик талай иш баджаргъандыла.

Марат айтхандан, джюрек, къан тамырлагъа къарагъан хирургия медицинаны эм джуублы, къыйын джаныны бириди.  Бу усталыкъны врачы джюрекни, уллу къан тамырланы, санлагъа баргъан къан тамырланы кемликлерин кетере, хирургия джаны бла ауур операцияла этеди. Хар операция анатомияны, физиологияны терен ангылауну излейди. Врач не аз да джангылса, адамгъа уллу заран джетерге боллукъду.

Кардиохирург адамны туугъанындан да къыяулу джюрекге, къан иги джюрюмеген (ишемия) ауруудан аортокоронарное шунтирование деген операцияны бардырады. Джюрекни иринлеген джерлерин, кёбгенин кетереди, пластикден клапанла салады. Хар къыйын болумда джангы мадарланы, амалланы хайырландыра, терк болушлукъ этеди.

Къан тамырлада къанны басымы тюрленнгени эм бек джайылгъан къоркъуулу аурууланы бириди. Ол адамны инсульт, сакъат этиб къояды. Адамны къан басымы уллу болса, мыйыны ууакъ къан тамырлары юзюледиле, чачыладыла. Адам заманында кесин бакъдырса, ол затдан къутулургъа болады. Джюрекни ишемия аурууу экинчи орундады. Операция этерге керек болса, этедиле. Ала, 2010-чу джылдан башлаб, аллай кёб операция этгендиле. Темрез улу билдиргенден, этилген иш адамгъа бек болушады, эсин джыйдырады, адамланы халлары иги болады. Не къыйын болум орун алса да, врач рахатлыгъын, тёзюмлюлюгюн бегитиб, башхалагъа да рахат болум къурай, операцияны алай этерге керекди.

Адамны джюрек, къан тамыр системасы иги ишлеб турур ючюн, аны джашауу таб къуралыргъа кереди. Кюн сайын не къадар кёб джюрюб турургъа тыйыншлыды. Иги затны юсюнден сагъыш этиб, нерваларын рахатлыкъгъа бёлейди. Адам саулугъу бла байламлы профилактика ишле да бардыргъанлай турса ашхыды. Заманында хайыр келтирген профилактика болушлукъ табхан адамны халы игилей турлукъду.

Сынамлы, билимли врачны этген иши мийик дараджада толур ючюн, материал-техника базасы иги болургъа керекди. Бу аралыкъда уллу къралыбызны башха бир къауум регионунда болмагъан, заманны излемине тыйыншлы джууаб берген медицина техника, технологияла, башха затла бардыла. Бизни регионда аланы кючюнден,  гитче сабийледен башлаб джылы келгенлеге дери, бу джаны бла этилирге керекли операцияланы бары да этиледиле. Джангы мадарланы, амалланы кючюнден, джюрек-къан тамырла бла байламлы аурууланы толу ачыкълайдыла. Коронарографияны, КТ-ангиографияны, когерентная оптическая томографияны, эхокардиографияны башха кёб затны хайырландырадыла.

Бу ашхы аралыкъ, джюрекге, къан тамырлагъа къарагъан хирургия бёлюм, план бла белгиленнгеннге кёре, кенгере, ёсе, алгъа барады. Къралыбызда аралыкъ кенг белгилиди. Москвада, Санкт-Петербургда,  Къазанда, Новосибирскеде болгъан быллай аралыкъланы арасында тыйыншлы орун алады. Былайыны врачлары, ишлерине толу берилген, фахмулу, билимли, керти усталадыла.

Маратны кърал берген саугъаларыны арасында биомедицина илмуланы Европачы академиясы берген Роберт Кохну медалы, коронавирусну заманында кёргюзген джигитлиги ючюн «За заслуги перед Отечеством  2-ой степени» деген орденни медалы, Совет Федерация берген Хурмет грамотасы, башха саугъалары бардыла.

Ол Ата джурт медицинаны ёсюмюне къошхан юлюшю ючюн «Почётный профессор  Научно-образовательного медицинского кластера Северо-Кавказского федерального округа», «Отличник Здравоохранения», «Къарачай-Черкес Республиканы махтаулу врачы» деген сыйлы атланы джюрютеди.

«Торакальная и сердечно-сосудистая хирургия» деген усталыкъдан РАН-ны Медицина илмуларыны бёлюмюню юсю бла РАН-ны член-корреспондентине кандидатды.

Марат Теуналаны Таусолтанны къызы Бэла бла джашауун бир этгенди. Алагъа 4 сабий туугъанды. Ата бла ана сабийлерин халкъыбызны ашхы адетлерини, адебни-намысны тёрюнде юрете, балаларына джюрек джылыуларын бередиле.

Алина Къазан федерал университетни Медицина бла биология институтуну бешинчи курсунда, атын махтау бла айтдырыб, окъуйду.

Шамиль Сеченов атлы Биринчи медицина университетни биринчи  курсунда окъуйду.

Сабина МГУ-ну Халкъла арасы журналистле хазырлагъан бёлюмюню 1-чи курсундады.

Малика быйыл 5-чи классха кёчгенди.

Марат тау къушча, «къанатларын кенгнге джая», мийик учады. Аны фахму, билим, огъур, къайгъырыу «джулдузу», кёблеге къууанч келтире, джарыкъ «джанады».

 Темрез улу 2023-чю джыл, Эресейни илмула академиясына 300 джыл толгъанына атаб, нёгерлери бла бирге Минги Тауну башына чыгъыб тюшгенди.  

Биз, Темрезланы Маратны, Аралыкъны коллективин Медицинаны кюню бла алгъышлай, Минги Тауча мийик джетишимле, рахатлыкъ, мамырлыкъ, насыб теджейбиз.

Лепшокъланы Хусеин.