2025-чи джылны алтотур (март) айында Санкт-Петербург шахарны «Супер-издательствосунда» «Карачаево-балкарские имена и фамилии. Толковый словарь» деб китаб чыкъгъанды. Аны авторлары – алимле Алийланы Исмаил бла Алийланы Земфира.

Бу китабны басмадан экинчи кере чыкъгъаныды. Биринчи Москвада 2003-чю джыл чыкъгъанды, узаймай аны миллет чачыб кетген эди. Китабха бек уллу магъана бериб, бир талай джылны мындан алгъа бизни газет аны бир джылны ичинде толусу бла басмалагъан эди. Кёб окъуучу разылыгъын билдирген эди, къошар-къоратыр джанындан тилеклерин да айтхан эдиле.
Бу джол авторла, окъуучуланы тилеклерин да къабыл эте, алгъыннгы учхара кёрген затларын да кетергендиле. Джангы атла да къошхандыла: 1340 эркиши ат, 722 тиширыу ат (алгъын китабда санлары: 1200 бла 700 эдиле) барды. Магъанасы (толкованиеси) алгъын табылмагъан кёб атны да магъаналарын келтиргендиле.
Аны бла да къалмай, уллу илму-излем ишни бардырыб, авторла «Карачаево-балкарские фамилии» атлы бёлюмге 400-ден артыкъ адамны атын тукъумларына кёре къошхандыла. Ол адамла, кеслерини тукъумларындан озуб, бютеу къарачай-малкъар халкъны атын кеслерини уллу, магъаналы ишлери бла мийикге кёлтюрген адамладыла. Авторла хар бирини юсюнден къысха справкачыкъла джарашдырыб, китабха салгъандыла.
Андан да озуб, авторла китабха джангы бёлюм къошхандыла. Аны аты: «Древнетюркские руны и фамильные тамги Карачая и Балкарии». Алимле, бизни ата-бабаларыбыз эртде, озгъан ёмюрледе джюрютген руналаны (харифлени) къарачай-малкъар тамгъала бла бетлешдириб, тамгъаларыбызны джартысы не руналаны суратлары, не эки джалгъаннган рунаны суратлары болгъанын кёргюзгендиле. Авторла кеслери сейир-тамаша болгъан зат: буруннгу рунала эки тюрлю болгъандыла: кюн чыкъгъанны руналары, кюн батханны руналары. Бир тауушну белгилеген руналаны эки къаууму да башха тюрлю джазылгъандыла. Буруннгу тюрклюле кюнбатыш руналаны Карпатладан башлаб, Волгагъа дери джерледе джюрютгендиле. Кюнчыгъыш руналаны уа – Волгадан Монголиягъа дери. Сейирлик неди десегиз, ата-бабаларыбыз тамгъаларыны суратларын салгъан заманда кюн чыкъгъанны руналары бла кюн батханны руналарын бирча да, эркин да хайырландыргъандыла.
Авторла айтханнга кёре, ата-бабаларыбыз руналаны билимли да, оюмлу да иги кеч заманлагъа дери джюрютгендиле, араб харифле сингнген заманлагъа дери. Бизни ата-бабаларыбыздан тамгъаланы артда башха миллетле да хайырландыргъандыла. Алай а руналадан хапарлары болмагъанлары себебли, тамгъаланы суратларын орунсуз-магъанасыз салгъандыла.
Алай бла, китабны бетлери эки къат кёб болгъанды: 424 бет барды. Китаб, ариу къагъытда деменгили басмаланыб, адам къолгъа алса къууанырчады.
Китабны дагъыда бир сейирлиги: бюгюнлюкде бютеу Шимал Кавказны миллетлерини ичинде быллай атланы белгилеген толу сёзлюк (толковый словарь) джокъду, къуру бизни миллетни барды.
Авторла китабларына «Научно-популярное издание» деб джазгъандыла. Алай а бу китабны джазгъан заманда хайырланнган литературагъа, тарихибизде биринчи бардырылгъан илму-излем ишлерини теренлигине кёре, бу китаб бла авторла къарачай-малкъар антропонимиканы тамалын салгъандыла десек, джангылмазбыз. Артыкъсыз да, ары дери да ала къарачай антропонимиканы хакъындан 20 чакълы илму ишни кърал журналлада басмалагъан эдиле. Алай бла, авторла къарачай-малкъар халкъгъа тамам уллу, деменгили, ёмюрлеге къаллыкъ саугъа этгендиле, деб келеди кёлюбюзге.
Биз Алийланы Исмаил бла Алийланы Земфирагъа уллу разылыгъыбызны билдиребиз.

(Бизни корр.).