Багъалы, сыйлы миллетим, Къарачайым! «Адамны ана тили джан тамырыды», дегендиле къартларыбыз.

Аллахха минг шукур, ана тилибиз бла бирге ариу Ата джуртну да, ариу къанны да, хакъ динни да, ариу адебни-адетни да, адамлыкъ шартланы да бергенди бизге. Бизни ата-бабаларыбыз: «Адамны ана тили анасы кибикди», – деб, анагъа берген багъаны бош бермегендиле ёз тиллерине. Ызларындан келген тёлюле да ана тил Аллахны уллу саугъаларыны бири болгъанын унутмасынла деб айтылгъан сёздю ол. Къарачайны миллетлигин сакълар ючюн, эм алгъа тилин билирге, сюерге керекди. Хар къарачайлыгъа ана тили аманатды. Къарачайлыла, бир-бири бла тюбешиб, башха тилде сёлешген – уллу айыб болгъан бла бирге, бизни барыбызгъа да сыныкълыкъды. Кесини миллетин сюе билмегенликди. Аны унутмайыкъ!
* * *
Ата-аналаны бир къаууму сабийлерине ана тилни билдириуню школну борчуна санайдыла. Сени къанынг джюрюйдю сабийинги санында, сен берген атны джюрютеди ол, сени тукъумунгду аныкъы да, сора кимни сыртына джюклерге излейсе ата-ананы эм джууаблы, эм сыйлы борчларыны бирин?! Ол сыйлы борч джангыз ата-ананыкъыды!
Школда бир ыйыкъда берилген къуру эки дерсде устаз сёзлени тюз джазаргъа, тюз хайырландырыргъа юретирге борчлуду. Аны тилге юретирге заманы да, амалы да джокъду. Амма: «Ана тил неге керекди? Бусагъат дунияда ана тилсиз да джашарыкъбыз», – дегенле да аз тюлдюле. Эм бек да ана тил бусагъатда керекди сабийлерибизге. Сагъыш этигиз! Адамгъа джашау къарамы тили бла келеди. Адамны халиси, сыры, сыны, адамлыгъы, асылы… тили бла байламлы шартларыдыла.
«Адеб-намыс» деген сыйлы сёзлерибиз хар тилге да кёчюрюлмейдиле. Таулу эркиши бла таулу тиширыугъа уа джашаууну ариулугъун сакълагъан баш сёзле болуб тургъандыла ала. Адам башына джарсыуланы асламысын кесини халиси бла, къылыгъы бла, джюрюшю бла, кесин джюрюте билмегени бла тартады. Айыб-бюсюреу дегенни танымагъаны бла, уяла, тартына билмегени бла, ырызы, ийманы болмагъаны бла...
Ол затланы ангылау ананы-атаны сёзю бла джазыладыла сабийни ангысына, джюрегине. Аны унутмайыкъ!

Байрамукъланы Фатима,
КъЧР-ни халкъ поэти.