Арт 4-5 джылны ичинде талай онглу адамыбыз ауушду. Аланы арасында элледе имамчылыкъ этгенле да бар эдиле. Ай медет, бу кюнледе бек онглу адамларыбызны биринден - бютеу къралгъа белгили дин башчыбыз Бердиланы Исмаил хаджиден – айырылдыкъ. 

Аллай адамны дуниядан кетгени къуру кесини ахлуларына тюл, бютеу республикабызгъа, андан озуб саулай Шимал Кавказгъа да уллу къоранчды. Джаназысына КъЧР-ни Башчысы Темрезланы Рашидден башлаб, белгили кърал оноучуладан да иги кесек адам сюелген эдиле. Къайгъы сёзге Москвадан, башха шахарладан, Шимал Кавказ федерал округну регионларыны тамадалары, бирси кърал къуллукъчула да келген эдиле. Ахыр джолгъа ашыра, джаназысына талай минг адам сюелгени да аны сыйына шагъатлыкъ этеди. 30-дан аслам джылны Къарачай-Черкесияны Муслиман дин управлениесине, 20-дан артыкъ заманны да Шимал Кавказны Муслиманларын бирикдирген аралыкъгъа башчылыкъ этген, Эресейни Президентинде Дин бирлешликле бла байламлы иш бардыргъан советни къурамында болуб тургъан дин башчыны, айхай да, шоху, тенги, шагъырейи-танышы кёб эди. Алай а кесини энчи сыйы болмаса, адамла аны сюймеселе, хурмет этмеселе, арбазында кёрюнюб кетер ючюн аллай бир адам джыйыллыкъ тюлдю. Ахыр кюнюнде бютюн да ачыкъланады адамны ненча мысхал тартханы. Аллах джаны бла къарагъанда да ол затха уллу магъана берилмесе, Аллахны Келечиси (гъ.с.) хадисинде айтырыкъ тюл эди: «Бир муслиман адамны ахыр джолуна ашыргъан сагъатда эки джыйырмадан аслам адам хакъ джюреги бла шагъатлыкъ берселе, Мен анга джаханимни харам этерме», - дегенди Аллах» деб. Алайды да, джамагъат сыйламагъан адамына ёлген кюнюнде керти сый берлик тюлдю.
Къачан да, къайда да дин башчылыкъгъа уллу сыйлары болгъан адамланы салгъандыла. Сёз ючюн, Къарачайда революциягъа дери джыллада имамчылыкъ этгенле эл багъасы кишиле болгъандыла. Алгъы бурун адамны ийманына къарагъандыла, андан сора анга билими, болуму, хыйсабы бармыды, оноуу джарашамыды, адамла бла келише, сёлеше, тюшюндюре билемиди деб, аллай излемле салгъандыла. Айхай да, адамлыкъ шартларын - иннет тазалыгъын, джюрек джумушакълыгъын, джазыкъсынмакълыгъын - имамны ызындан намазгъа сюелген джамагъат, аны кюнде-кечеде кёрюб, билиб, сынаб тургъан элчилери кимден да иги биледиле. Бизни имамларыбыздан кёбле сыйлары, сырлары болгъан адамладыла. Алагъа джамагъат ышанады, ийнанады, башхалагъа айталмагъан джарсыуун, тарыгъыуун да айтады, оноууна тынгылайды. Имамланы сёзлери бла ненча хоншу бир-бирлерине аууз къара тутханын къойгъанды, ненча юйдеги чачылмай къалгъанды, ненча джаш адам терсее тебреб тюзелгенди, ненча адам Аллах джолуна тюшгенди.
Шукур Алахха, бюгюн кюнде да Къарачай-Черкесияны муслиман джамагъатларыны алларында сюелген имамланы хазнасы къалмай аллайладыла. Имамчылыкъгъа тамам аллай адамланы сайлаб салыу муфтийни уллу борчларыны бириди. Айхай да, ол иш джергили джамагъат бла оноулашмай этилмейди.
Тикли, ташлы джолла бла атлай барыб, уллу, сыйдам джолгъа чыкъгъынчы, кёб тюрлю айланчдан ётерге керек болады. Исмаил хаджи, аладан тыйыншлы ётюб, джамагъатны аллында, къралны кёзюнде да бирча сыйны алай бла табханды. Биз башында сагъыннган шартла къан бла кириб, джан бла чыкъгъан затладыла.
Исмаил хаджи динни джолун джашлыгъындан огъуна сайлагъан эди. Гитче Къарачайны Первомай элинде орта школну, эл мюлк техникумну да бошаб, Бухарада «Мир-Араб» деген медресеге окъургъа киргенди, ызы бла Ташкентде ислам институтда окъугъанды, аны бла къалмай, Каирде (Египетде) дуниягъа белгили «Аль-Азхар» деген ислам университетде билимин андан да терен этиб чыкъгъанды. 1989-чу джыл Ставрополь крайны Муслиманларыны къазиятында председатель къуллукъгъа буюрадыла. Динден, дуния джанындан да терен билими, оюму болгъан джашны, кёб да турмай, 1991-чи джыл, Къарачай-Черкесияны эмда Ставрополь крайны Муслиманларыны дин управлениесини председатели этиб салгъандыла. 2003-чю джыл а Берди улуну Шимал Кавказны Муслиманларын бирикдирген аралыгъыны Москвада болгъан уллу кенгешинде бир аууздан ол органнга председателликге сайлагъандыла. 2004-чю джылдан бери уа Исмаил хаджи Эресей Федерацияны Президентиндеги Дин бирлешликле бла байламлы иш бардыргъан советни члени эди.
Бюгюннгю къыйын заманда, дин башчылагъа уллу билим, оюмлулукъ, тамам сабырлыкъ, эркишилик да керек болады. Аллай шартларын Исмаил хаджи кёб кере кёб джерде танытханды. Политикле, кърал оноучула бла биргелей къаугъаланы, дауур-сюйюрню, джер дауну, геополитика тартышыуну тохтатыр ючюн, ортагъа кирирге керек болуб къалыучанды. Аллай кёзюуледе дин башчыланы кёбчюлюкде джюрюген сыйлары амалсыз джарайды. Ала, ол къыйын джумушха къатыша, кеслерин тыйыншлысыча да джюрютедиле. Чечен къазауатда, Ингушетия бла Тегейни араларында джер ючюн болгъан къаугъада, башха джерледе да Исмаил хаджини акъылы, билими, сабырлыгъы, оюмлу сёлеше билгени, таб оноу этгени халкъгъа джараб тургъанды. «Дин политикагъа нек къатышады?» - дегенлеге аны хар этген ашхы иши джууаб бериб бара эди.
- Джашау кесича бир джолду, дин да кесича бир энчи джолду, бир-бирине тийишмей барадыла деб, алай ангылайды кёб адам. Адамланы бир-бирлери бла келишиулери, тюз адам бла къралны (властны) аралары, джамагъат бла адамны аралары, къралланы бир-бирлери бла келишиулери - бу затла да динни ичиндедиле. Адамны джашаугъа, ёлюмге къалай къараргъа кереклиси, аны ич дуниясы - ол да динни ичиндеди, аны ёзегиди. Тюз джаша, кишиге зорлукъ этме, баджаргъан ишинги Аллахны разылыгъы ючюн баджар, башха дини болгъанла бла ариу халда келиш, джарашыулу бол - ма былайды ислам динни философиясы. Ансы дин политикагъа къатышмайды бир къауумла ангылагъан халда, - деучен эди Исмаил хаджи.
Ол аны иннети эди, джашау джоругъу эди. Джамагъатны аллында ауаз берген сагъатда, тюз адамла бла, кърал тамадала бла тюбешиуледе да аны айта эди. Аны ючюн тюлмю эди, башында сагъыннганыбызча, джамагъатдан, кърал джанындан да бирча уллу сый табханы. Кърал, джамагъат саугъалары да анга шагъатлыкъ этедиле. 2004-чю джыл Шохлукъну ордени, 2016-чы джыл Хурметни ордени, РФ-ны Президентини Бюсюреу къагъыты, Кадыров Ахматны ордени эмда башха саугъалары бар эди. Быйыл «За заслуги перед Отечеством» деген IV-чю дараджалы орденни Президент Владимир Путин кеси къолу бла аны кёкюрегине такъгъан эди. Уллу саугъала бошуна берилмейдиле. Алай а анга эм уллу саугъа Аллахны разылыгъы эди. Этген ишин да Аны разылыгъын табар ючюн эте эди. Аллах буюрса, мында, хакъ джолда бара, этген сууаблыкъ ишлерини хакъын керти дунияда джандет саугъала бла табар.

Ёзденланы Якъуб.