«Республиканы юсюнден хапар айтыргъа мадар къурагъанлары ючюн ТАСС-ны башчылыгъы бла коллективине джюрек разылыгъымы билдиреме.
Къарачай-Черкес Республика Россия Федерацияны Шимал Кавказ федерал округну къурамына кирген эм ариу, эм дженгил ёсюб баргъан субъектлерини бириди. Бизни бек бай табигъат байлыгъыбыз барды; бютеу Шимал Кавказны ичген суууну запасыны ючден биринден артыгъы да биздеди; аны бла бирге бизни джерибиз башха джерледе тюбемеген тарих-культура терекелени джериди. Дуниягъа белгили Къобан суу да бизден башланады. Эм мийик тауланы бири Минги Тау да бизни республика бла Къабарты-Малкъар Республиканы араларында чеклешеди. Арт кёзюуде дженгил ёсюб баргъан белгили курортла Доммай, Теберди, Архыз да, айхай да, бизде орналгъандыла.
Бизни республика кёб миллетли республикады - анда джюзден артыкъ миллетни келечилери джашайдыла. Ала Къарачай-Черкесияны халкъларын бир халкъгъа бирикдиргендиле. Республиканы баш энчиликлерини бири – аны социал-экономика ёсюмюню баш джоллары арт талай джылдан бери тутхучлу ёсе барадыла. Республиканы экономикасыны тамалын а юч санагъат – промышленность, туризм эмда эл мюлк – къурайдыла. Бизни ёсюм кёргюзюмлерибиз да орта Россия дараджададыла. Айхай да, бизни тыйыншлы эс бёлюр затларыбыз да бардыла», - деб джууаб бергенди Темрезланы Рашид биринчи соруугъа.
Андан сора журналистле «Архыз» курортну ёсюмю не халда болгъаныны юсюнден соргъандыла.
Темрезланы Рашид, ол соруугъа джууаб бере: «Аны ёсюмю не халда болгъанын бу зат ачыкъ кёргюзеди - 500 минг адамы болгъан республика джыл сайын миллион туристге къонакъбайлыкъ этеди. Бизни курортларыбыз къуру тау лыжа курортла тюлдюле. Бизде бальнеология маршрутла да, джаяу джюрюген маршрутла да бардыла. Кертисин айтсакъ, бизге туристле къышдан эсе джай кёб келедиле. Доммайны тарихин кёбле биледиле - бу курорт бир джолгъа 10 минг чакълы бир туристни алалады. Аны кесине да 50 джылдан артыкъ болгъанды, ол себебден ол кимге да белгилиди. Архыз а 2011-чи джыл ишлениб башланнган джаш курортду. Алай болса да бюгюн огъуна анда тёртюнчю чынды джолну тамал ташын сала турадыла, ол кеси да курортну шимал джанында ишленеди. Ол битсе, къыш лыжала бла учууну сезону бир айгъа созуллукъду. Кърал ол джаны бла кесине джетген ишни этгенди, кесин да бек асыулу этгенди. Мен былайда инженер инфраструктураны юсюнден айтама, коммуникацияланы толу джалгъаннганларыны юслеринден. Алайды да, энди ишни энчи бизнес этери къалгъанды. Былайда ачыкъ айтыргъа керекди: ол бизни инвестицион площадкабызны бек тири джокълайды. Аны айтханым - бизни баш экономика зонабызны бусагъатда огъуна 20-дан артыкъ резиденти барды. Айхай да, орунла джетишмегенлери себебли биз бюгюн бизге келген туристлени барын да къонакъ юйлерибизде орунла бла баджарыб баралмайбыз. Алай а бизге Континенталь Интерча дуния сетлени келиб тебрегенлери ишни тюзеле барлыгъына шагъатлыкъ этедиле, деб кёлюме келеди. Кесигиз билесиз, аллай сетле тюшерик хайырны, хатаны, тергеб, толу билгинчи ол затха бурун уруб кюрешмейдиле», - деген комментарийле берди.
Пресс-конференцияда бюджетни оптимизациясыны, финанс политиканы, хайыр алыуну энчи базасын ёсдюрюу бла байламлы этилген мадарланы юслеринден артыкъ да кёб сёлешгенди.
«Биз Россияны сырье субъекти тюлбюз. Аны себебли мен хар заманда да экономикабызны ёсдюрюуню биз кесибизге белгилеген юч баш джолуну юсюнден айтханлай тургъанма, бюгюн да аны юсюнден айтыргъа дурус кёреме. Эл мюлк, промышленность, туризм – ма быладыла ала. Экономиканы айнытыуну бу юч баш джолу, мультипликаторлача, гитче эмда орта бизнесни да кеслерини ызларындан элтедиле.
Къуралгъан кюнюбюзден башлаб биз уллу дотациялы субъект болуб тургъанбыз. Бюгюн а къралны кёб регионуну тизгининдебиз Кесибизни хайырларыбызны консолидациясын бардырыу джаны бла да биз бек уллу иш этгенбиз. Туризмни ёсгени гитче эмда орта бизнесни ёсерине да себеб болгъанды. Алай бла республиканы бюджетине къошакъ ачха тюшгенди.
Биз кесибизни джоюмларыбызны кёз туурабызда тутабыз. Былайда да баш джолла – ала социал инфраструктура бла, эл мюлкню ёсдюрюу бла байламлыдыла. Биз бардыргъан ишни, мен акъыл этгенден, иги хайыры да барды.
Аны бла бирге айтылыргъа тыйыншлысы – Къарачай-Черкесияны бюджетини 80 процентден асламы социал магъаналы борчну толтурады. Алай болгъанлыкъгъа биз социал борчларыбызны бирин да къысхартырыкъ тюлбюз», - дегенди Темрезланы Рашид, дагъыда бир соруугъа джууаб бере.
Къоркъуусузлукъ инвестицион ишни джетишимли бардырыуну бир магъаналы джолуду. Къарачай-Черкесияны Башчысы, бу теманы юсюнден айта, регионда рахатлыкъны, джарашыулукъну, къоркъуусузлукъну бегитиу джаны бла бардырылгъан иш кёб компонетли иш болгъанын чертгенди. Бу ишде баш орунну, ол айтхандан, анда джашагъанла аладыла. Аны себеби, дегенди ол, ала кеслерини джуртларын джанлары-къанлары бла сюедиле.
«Россия Федерацияны Ич ишлерини министерствосу эмда бирси джорукъ сакълаучу къуралышла официал халда билдиргенден, Къарачай-Черкесия Россия Федерацияны эм къоркъуусуз субъектлерини бириди. Аны бла бирге, Шимал Кавказны къайсы субъектини юсюнден да эм къоркъуусуз субъекти деб, бегитиб айтыргъа боллукъду. Къарачай-Черкесия, энтда къайтарыб айтама, ким да сабийлери бла келиб, рахат айланырча къоркъуусуз регионду!» - деб чертгенди ол дагъыда.
Къурулушну юсюнден да айтылгъанды пресс-конференцияда. Аны бла байламлы затланы юслеринден айта, Темрезланы Рашид арт джыллада Къарачай-Черкесияда 400-ден аслам социал эмда культура магъаналы объект ишленнгенин билдиргенди. Ол объектлени 50-ден артыгъы сабий садладыла. Аланы ишленнгенлери бир джанындан 3 джылдан 7 джылгъа дериги сабийлени сабий садлада орунла бла баджарыргъа мадар бергендиле, экинчи джанындан 2,5 минг иш орун ачаргъа таблыкъ къурагъандыла.
Журналистле Темрезланы Рашидге Къарачай-Черкесияда адамланы ишли этиу джаны бла бардырылгъан ишлени юслеринден да соргъандыла. Ол, алагъа джууаб бере, республикада экономиканы проектлерин джашаугъа сингдириу джаны бла бардырылгъан ишле, промышленность предприятиелеге, аграрийлеге кърал джанындан этилген болушлукъ джангы иш орунла ачаргъа себеб болгъанларын да айтханды.
Ол айтханларын республикада толтурула баргъан инвестицион проектле бла бегитиб сёлешгенди. Юлгюлеге да «Кавказцементни», «Хаммер» деген джангы урлукъ чыгъарыучу заводну, «Дервейс» автомобиль заводну, «Южный» агрокомбинатны, джюн джарашдырыучу фабриканы дагъыда башха предприятиелени келтиргенди.
«Иш орунланы къураудан бизни планыбыз барды, биз аны толтурургъа керекбиз. Табышлылыкъ иш бла кюрешген адамланы налог органлада регистрация динамикаларындан хапарлыма. Ол себебден болум игиге баргъанын билеме. Бюгюнлюкде Шимал Кавказ федерал округну субъектлерини арасында бу кёргюзюмледен биз Ставраполь край бла бирге эм ашхыланы бирибиз».
Республиканы Башчысы регионну экономикасыны структурасында элни магъанасы уллу болгъанын да чертгенди. Бюгюнлюкде кърал эл мюлкде уруннганлагъа болушлукъ этиуню игилендиргенди. Ол себебден элде джашагъан адамланы джашау дараджалары кёлтюрюле барады.
«Бизни республикада 80 минг элчи мюлк барды. Ол бек кёб затды. Бизде джамагъаны 60 проценти элчиледиле, ол себебден элледе социал инфраструктураны ёсдюрюуге айырыб эс бёлгенбиз, алай бла, элледен адамланы кетиб тебрегенлерин тохтатханбыз. Алайды да, фельдшер-акушер пунктла, сабий садла, джолла, спорт комплексле, культура юйле ишленедиле. Сагъыш этигиз, юйюнг да бар эсе, мюлкюнг да бар эсе, джашау болумла да заманнга джууаб эте эселе, элден нек кетерге керекди?» – деб чертгенди Темрез улу.
Аны бла бирге республиканы Башчысы адамлагъа кърал джанындан этилген болушлукъну да кёз туурада тутханын билдиргенди.
«Бизде микрофинансированиени фонду барды, Экономика ёсюмню министерствосунда да аманат фонд къуралгъанды, бютеу программала да джетишимли ишлейдиле, аланы бири эл мюлкню юсю бла этилген грант джакълыкъды. Ол да бизнесни бир кесегиди. Не ишни юсюнде да мен аны берген хайырына эс бёлеме, кърал болушлукъ эте эсе, андан хайыр тюшерге керекди. Биз бюгюн иш джюрютген адамлагъа официал халда этилген болушлукъну теджеген бла бирге мен айтханча, «кабинетингден чыкъ да келген адамны аллына атла» деген джорукъ бла да ишлерге керекбиз. Надзор органла, джорукъ сакълау структурала бла да ишни тыйыншлысыча бардырабыз. Налог миграциягъа айырыб эс бёлебиз. Мен миграциягъа эс бёле эсем, иш джюрютген адамла тынгысыз болгъанларын ангылайма. Анализ этиб, болумгъа дженгил багъа беребиз», - деб къошгъанды Темрезланы Рашид.
Джамагъат-политика сфераны, бютюн да чёб атыуну къалай баргъаныны юслеринден да баргъанды сёз.
«Бирикген Россия» партияны сайлаулада хорларыгъы ачыкъ эди. Россия Федерацияны Правительствосу эмда РФ-ны толтуруучу власть органлары баджаргъан уллу ишледен, мен оюм этгеннге кёре, республиканы джамагъаты хапарлыды. Черкесск эмда Къарачай шахарлада ётген сайлаула бюгюн къралда башчылыкъ этген партия тюз джолда баргъанын бегитгендиле. Власть орнунда турмай къралда социал-экономика хыйсабны игилендирир ючюн кюрешгенин кёрюб халкъ сайлаулада партияны джакълагъанын танытханды», - деб къошханды Темрезланы Рашид.
Пресс-конференцияны аягъында Къарачай-Черкес Республиканы Башчысы федерал кёбчюлюк информацияны мадарларыны журналистлерине, бериуню бардыргъан Ирина Александровнагъа бизни регионну юсюнден ТАСС-ча белгили джерде хапар айтханылары ючюн разылыгъын билдиргенди.
«ТАСС-ны башчыларына джюрек разылыгъымы билдирирге излейме. Бюгюн бизни республиканы юсюнден керти эмда толу хапар айтыр ючюн, сиз кёб зат этесиз. Бизде болгъан кёб ашхы тюрлениуледен хапар билдиресиз. ТАСС бла Къарачай-Черкесия ашхы тенгле болгъандыла. Тенглик, шохлукъ да мындан ары бегий барлыкъларына ышанама», - дегенди Къарачай-Черкесияны Башчысы.
