2020-чы джылгъа дери Къобан районда Майский посёлокну орта школуну сохталары бла тюбеширге республиканы поэтлери, джазыучулары, артистлери келгенлей тура эдиле.

Кеслерини джашауларыны, чыгъармачылыкъ ишлерини юсюнден толу хапар айтхан бла къалмай, сохталарыбызны ариу халиге юрете, иги окъургъа чакъыра эдиле. Белгилисича, 2020-чы джыл коронавирус деб бир худжу ауруу чыкъды да, озгъан джылны ахыр сюремине дери поэтледен, джазыучуладан сохтала бла тюбеширге киши келмей турду. 2022-чи джыл эндреуюк ай бошала, бизни орта школгъа белгили журналист, диктор, джазыучу Къоркъмазланы Салима келди.
Школну сохталары тюбешиуге иги хазырланнган эдиле. Ала Салиманы юсюнден толу хапар айтхан бла къалмай, аны назмуларын да окъудула. Андан сора ол сохталагъа кесини эмда чыгъармачылыкъ ишини юсюнден толу хапар айтды.
- Мени эсимде да джокъ эди диктор болургъа эмда чыгъармачылыкъ иш бла кюреширге. Сохта заманымда устаз болургъа деб тура эдим. Дерслени арасында мен математика бла физиканы бек сюе эдим. Бу дерследен «тёрт» алгъаным болмагъанды. Ол себебден, орта школну бошагъанымда, сагъыш-зат эте турмай, Къарачай шахарда кърал педагогика институтну физика-математика факультетине кирген эдим окъургъа. Школдача, институтда да айырмагъа окъуй эдим. Аны джетишимли бошаб, туугъан Къойдан элиме къайтыб, школда ишлеб башладым. Бир кесек иш сынам алайым да, институтну аспирантурасына кирирме деб тура эдим…
Мен назмула, хапарла школда окъугъан заманымда джаза башлагъан эдим. Окъуудан, ишден сора юйге келсем, бош заманымда назмула джазыучан эдим. Не джашырыу, школда къууанч-зат болса, сохталагъа назмуланы окъутдура эдиле. Мен назмуланы азбар айтыргъа бек сюе эдим. Мени ауазымы эшитгенле, «сени ауазынг ариуду, назмуланы керти дикторча окъуйса, азбар айтаса» деб, меннге билдирир ючюн къалмай эдиле. Махтасала, къууана эдим.
Бир кере къарачай тилден радиобериуле бошалгъанлай, диктор бир кесек тынгылаб туруб: «Бизни республикада телерадиокомпания ачылгъанды. Телевидениени къарачай бёлюмюне диктор керекди. Диктор болур ючюн конкурсну ётерге тыйыншлыды. Кесигизни фахмугъузну сынаргъа излеген бар эсегиз, конкурсха къошулугъуз. Конкурс телерадиокомпанияда бардырыллыкъды», - деб билдирген эди. Ол 1993-чю джылны башил (январь) айы эди.
Мен сагъыш-зат эте турмай, кесими сынаргъа таукел болдум да, бардым радиокомитетге. Комиссияны председатели: «Ауазынга тынгыласынла», - деди да, мени микрофон болгъан столгъа олтуртду. Конкурсха, унутмагъан эсем, отуз адам къошулгъан эди. Окъурукъ затым тынч тилде джазылгъан текст эди. Ашыкъмай, акъырын, кереклисича окъуб башладым. Мен окъуб бошагъандан сора залдан: «Энтда бир кере окъу», - дедиле. «Конкурсдан ётдюрмезге излей болурла» деб келди кёлюме. Мени джунчугъанымы ангылаб, залдан: «Ауазынгы асыры бек джаратхандан экинчи кере окъурунгу излейбиз», - деди бир тиширыу. Ол сёзлени эшитгенимде, таукел болдум да, окъугъанымдан эсе, иги окъургъа кюрешдим. Артдаракъда билген эдим ол ауаз Шаманланы Медиханы ауазы болгъанын. Алай бла отуз адамны ичинден, мени ауазымы джаратыб, телерадиокомпанияны диктору этген эдиле. 1993-чю джылны башил айыны 19-дан башлаб диктор болуб ишлеб тебреген эдим. Андан бери 30 джыл озса да, дикторлукъда биринчи атламларымы ма бюгюн да унутмай турама.
Шаманланы Медиха бла, башха журналистле бла мен кюн сайын тюбешгенлей тура эдим. Журналистле текстлерин джазсала, мен ала джазгъанны окъуучан эдим. Шаманланы Медиха да, мени кесини эгечича багъалатыб, меннге оноуу бла болушур ючюн къалмай эди. Бир да къайгъырыулу адам эди. Къарачай бёлюмню тамадасы болгъаны себебли, къолундан келгенича болушлукъ этгенлей тура эди хар бирибизге да. Бир кере кабинетге чакъырыб: «Хапаргъа кёре сен чыгъармачылыкъ иш бла да кюрешесе. Биргенге джугъунг бар эсе, окъургъа излей эдим», - деди.
Тартына-буюгъа, кабинетиме барыб, талай хапарчыгъым бар эди да, аланы алыб келиб, къолуна узатдым.
- Бар да ишинги эт, - деди Медиха. – Окъуб бошасам, кёлюме келгенни айтырма…
Экинчи кюн ишге келгенимде, Медиха мени кесине чакъырды да:
- Билемисе, меннге юч хапарынгы берген эдинг да, барын да окъуб чыкъдым. Тилинг ариуду. Хар хапарынгы магъанасы теренди. Быланы ана тилибизде чыкъгъан газетде нек чыгъармай тураса? Окъуучула сюйюб окъурукъдула, ол биринчиси. Экинчиси, сен дикторлукъ борчунгу деменгили толтураса. Мен айтханны этерик эсенг, радиогъа материалла джаза тебресенг иги боллукъ эди. Бир кюн журналистлерибизни бирине къошул да, бир материал эт да кел… - деди.
Мен Медиха айтхандан къайры чыгъарыкъ эдим. Къарачай журналистлени бирине къошулуб, Къобан районнга барыб, кесим окъугъан элде школну юсюнден материал этиб келдим. Шаманланы Медихагъа бердим. Окъуб чыкъды да:
- Ариу джазгъанса, - деди. – Мындан ары диктор болгъан бла бирге журналистча да ишлеб бир кёр…
Шаманланы Медиханы айтханын эте, дикторлукъ борчуму да баджара, аз-аз джаза да башладым. Тюзюн айтыргъа, Медиха болмаса, мен джазыу иш бла кюреширик болмаз эдим. Ол меннге таукеллик берди да, журналист да болдум. Бюгюнлюкде къарачай бёлюмню тамадасыма, РФ-ны Журналистлерини союзуну члениме, «КъЧР-ни махтаулу журналисти» деген атны джюрютеме, - деб, сёзюн бошагъан эди тюбешиуде Къоркъмазланы Хасанны къызы Салима.
Тюбешиу бошалгъандан сора мен Салима бла ушакъ этдим. Салима РФ-ны Джазыучуларыны союзуну члени, аны эки проза китабы болгъанын билдим. Биринчи китабыны атына «Айны джарыгъы» деб атагъанды. Китабха тюрлю-тюрлю темалагъа аталгъан хапарла киргендиле. «Джулдузлу джуртда» деб аталгъанды экинчи китабына. Бу китабха да хапарла киргендиле. Эки китабын да меннге саугъа этген эди да, экисин да бек сюйюб окъудум. Салиманы хапарлары терен магъаналы болгъанларын ангыладым. Артыкъ да бек авторну туугъан халкъына сюймеклиги уллу болгъаны танылыб турады хар хапарда.
Салиманы эки энчи китабы болгъаны бла къалмай, ол джазгъан затла джыйымдыкъ китаблада, антологияда да чыкъгъандыла. Араб тилде да талай хапары басмаланнганды.
Къайсы джазыучу да орус тилден ана тилине уста кёчюрюб къоялмаучанды. Орус тилде джазылгъан затны къарачай тилге кёчюрюр ючюн, эки тилни да уста билирге керекди кёчюрюучю. Сабийле сюйген мультфильмлени орус тилден ана тилге кёчюрюб, телевидение бла бериб тургъанлы талай джыл болду.
- Билемисе, мени атам Къоркъмазланы Умарны джашы Хасан Къойдан элде къарачай тил бла адабиятдан окъута эди сабийлени. Мени кесими да окъутханды. Бир да бек сюе эди кесини ишин. «Эм алгъа кесигизни тилигизни иги билирге керексиз. Тилди къайсы миллетни уланы, къызы болгъанынгы билдирген. Тилин билмеген мен ол миллетни уланыма деяллыкъ тюлдю. Ол себебден, тырмашыгъыз тилигизни иги билирге», - деучен эди атам сабийлеге. Андан сора да анам Шамшият окъууну сюйген адам эди. «Къызым, иги окъу. Билими болмагъан адам сокъурду», - деучен эди хар къуру да. Аны айтханындан кёллениб, орта школну айырмагъа бошаб чыкъгъан эдим. Институтда да, аны кёлюн мыдах этмез ючюн, китабладан айырылмай эдим. Тенг къызларым, таза хауагъа чыгъыб, бир кесек айланыргъа излеб, мени чакъырсала, бармай эдим. Олтуруб китабланы окъуб туруучан эдим. Бюгюнлюкде алай этиб тургъаныма сокъуранмайма.
Атам бла анамы беш сабийлери бар эди. Къыйын болса да, бешибизге да – Фатимагъа, Рамазаннга, Тамарагъа, Мухамматха эмда меннге – баш билим алдыргъандыла. Мен а, Къарачай шахарда кърал педагогика институтну бошагъан бла къалмай, университетни журналистика факультетин да бошагъанма. Бюгюнлюкде джашауум кесим сюйгенча, излегенча озуб барады…
Энчи джашауундан хапар соргъанымда, ол, джылы ышара, былай айтды:
- Баш ием Къаракетланы Магомед бла мен эки къызны ёсдюргенбиз. Уллу къызыбыз Тамара Черкесскеде педагогика колледжни бошагъанды. Бусагъатда Къарачай шахарда кърал университетни студентиди. Экинчи къыз Фатима да Черкесскеде педагогика колледжде окъуй турады.
Мен Салима бла иги кесек заманны ана тилибизде сёлешиб турдум. Бек къууандым башха тилден бир сёзню да къошмай сёлешгенине. Башил айны 24-де Къоркъмазланы Хасанны къызы Салимагъа 55 джыл толлукъду. Аны юбилейи бла алгъышлай, саулукъ-эсенлик, ишинде джетишимле теджейме.

ЭДИЛАНЫ Надиахан.