Мени ишим да алгъындан эсе башха тюрлю болду: тууарларыбыз да, къойларыбыз да, джайлыкъдан тюшдюле. Мен къойланы кюте эдим.

Бир тубан кюн Къубалес Къолну аягъында сюрюу да отлай, мен да къатларында, тубан да къалын. Бир къой мангырагъан таууш келди. Бизникиле да, аны эшитиб, кёзюулерине къызыу-къызыу мангырадыла. Мен ангылагъаннга кёре, была: «Сен джангыз, биз кёб, бизге кел!» - деген магъананы бере эдиле. Сора ол, бир кесекден келиб къошулду да, мангырай да джубана, джубана да мангырай туруб, отларгъа джарашды. Атама айтмай мен не кереклими да атамы къарнашына айта эдим. Бюгюн да, бу къойну къошулгъан хапарын барыб, анга айтырым асыры келгенден, ингирге дери бек къыйналыб турдум. Сора, ингир ала, сюрюуню да къош къатына тыя барыб, къаячыкъгъа миниб: «О-о-о, Салих, о кимни эсе да къою къошулгъанды», - деб бир да аямай къычырдым. Ол, мычымай келиб: «Онг къулагъыны арты кез, мюйюзлю, атауул, кёкбаш къой. Билген Аллахды, быйыл къозу табхан болмаз. Сорууларгъа керекди», - деди. Атам да, келиб, экиси да, къалай къошулгъаныны хапарын меннге джангыдан соргъандан сора, кимники болургъа боллугъуна сагъыш эте, сёлеше туруб, Салих къошха, атам да хоншулагъа кетдиле.
- Къошлагъа айтыргъа тамбла барса не боллукъ эди? - деб мен Салихге соргъанымда, ол:
- Быллай затны созаргъа болмайды. Не ючюн десенг, сюрюулерин джанлы чачыб, бу аладан чартлаб айлана эсе уа? Неда аллай бир чырмау бар эсе уа?
- Алай болса, сора не боллукъду? - деб сордум.
- Аллай зат болса уа, ма бусагъатдан кесибизни малланы джыйыб, барыбыз да барыб, малларын табыб, санагъан, джокълагъан да этерге керекди, - деди. Мен санагъан бла джокълагъанны башхалыкъларын ангыламай соргъанымда:
- Санагъан ол, санаб санын чыгъарса болду. Джокълагъан а: ол мал, бу мал деб, хар къайсысын кёзге кёргюзюу (кёз бла кёрюу)... Мени иги ангыламагъанча кёрюб, дагъыда къошду:
- Сёз ючюн, сени он тууарынг болургъа керек эди. Санадыкъ.Турадыла. Джокълагъанынгда уа, къонгур ийнек да, аны къунаджини да джокъ. Аланы орунларына бир къашха ууанык бла бир кёк къунаджин келиб тура. Атам къайтыб келгинчи, мен джукълагъан эдим. Эртденбла Салихге соргъанымда, ол:
- Джууукъ джерледеги къошланы барына да айланнганды. Мал тас джокъду. Энди джайлыкъладан джангы тюшген узакъ къой къошлагъа сорургъа керекди, - деди.
Алай бла къач къышха, къыш да джазгъа ауушханларындан сора, кёкбаш къой бир кёкбаш къозу табды. Юч кюнден сора Салих хариб анга да анасыны энин салгъан эди.
Алкъын къойну иесин излеу барады. Мал тардан чыгъыб, джайлыкълагъа тебресе, озгъан озгъаннга соруллукъду. Сорулду, алай болса да, къойгъа ие чыкъмады. Къараб къарагъынчы ортадан бир джыл ётдю. Энди уа биягъы кёкбаш къой, кесича эки кёкбаш къозу табыб, алагъа да кесини энин салдырды. Былтырдагъысы да, аламат ишек къочхар болгъан эди.
Кёзюусюз къуш да учмайды, кюнлени бир кюнюнде биягъы мен биягъы къойланы кюте тургъанлай, бизни къош табадан эки атлы келдиле. Бири атам, бири да мен танымагъан бир киши. Ол адам арлакъдан огъуна: - Кёб болсун, джигит, - деб къычырды.
- Ой, сау бол! - дедим мен. Ол, къошулгъан къойну иеси эди. Къойланы стауатха сюрюб, юзгереге уруб, кёкбаш къойну кесин да, юч къозусун да тышына атдыла. Сора, ол адам:
- Къочхарны элтирик тюлме, кютген сабийни нохта бауу болсун, - деб, тутуб, ызына юзгереге атаргъа изледи. Атам, анга айланыб кескин айтды:
- Къошулгъан къойну ортакъ кютген кёре эдим. Къозусун тыйыб, башын берди деген сёзню мен да айтдыраллыкъ тюлме. Ол кёзюуде Салих, башы аууз бау бла къысылгъан бир толу машокну алыб келиб, барыбызгъа да эшитдире:
- Мында юч джюн бла эки джабагъы бардыла. Тюгю сайын бир рысхы Аллах берсин! - деб къонакъны атыны къанджыгъасына къысды. - Тейри, сиз мени джунчутдугъуз! - деди да, ышара-ышара къонакъ, ич хурджунундан бочхасын чыгъарыб, мени атымы балсытыб айта:
- Энди мынга уа джукъ айталлыкъ болмазла атанг бла къарнашынг, аперим, джигит джашха! - деб бешсомлукъ къагъытны узатды. Мен алыргъа бла къояргъа, къалай этерге билмей, атамы къарнашына къарагъанымда, ол :
- Ал, алмасанг, Хамзатны кёлю къаллыкъды, - деди.
- Нек къыйналдынг, Хамзат! - деб атам да сёз къошду. Сора Хамзатны ючюбюз да, маллары джолгъа джарашхынчы, иги узакъ ашырдыкъ. Хамзат, мени атымы айта:
- Сау бол, джангыз къоюму сюрюу этиб, аллыма бердинг! - деди. Биз ызыбызгъа къайтыб келе, мен, ачханы Салихге узата, сордум:
- Бу сомну берсенг, не зат алыргъа боллукъду?
- Быллай бешинг болса, алтысын да берсенг, бир иги ийнек алыргъа боллукъду.
- Огъай, меннге ийнек керек тюлдю, ол тас этгенимча, бир къызыл джюлгюшчюк, - деб Салихни аллай джюлгюч алыргъа ауузландырдым.

СЕМЕНЛАНЫ Азрет.

«Ана литература 7 класс» - 1998 дж.