Аллы газетни 88-чи номериндеди.
8. Итлик чач: сабийни биринчи чачын («итлик чач» деб анга айтылады) байрам-чурум халда джюлюу къарачай-малкъар халкъны бурунладан келген адетиди. Сабийни башын аны ата къарнашларындан бири джюлюгенди.
Сабийни анасы чач тюкчюклени бютеу джыйыб, кебдириб, базман бла чегиб, аны ауурлугъу бир алтынны багъасын садакъагъа чыгъаргъанды. Итлик чачны уа, сабий ёсюб, анга да биринчи сабий туууб, аны итлик чачы джюлюннгюнчю къаты асырагъандыла, андан сора уа, отха атыб кюйдюргендиле.
9. Итлик кёлек: сабийге 3-4 ай толса, анга бек джумушакъ ийленнген къумачдан биринчи кёлегин («итлик кёлек» деб анга айтылады) кийдиргендиле. Иги эсли анала итлик кёлекни атыб къоймай, артдагъа, туудукълагъа кийдирирге деб, асыраучандыла.
10. Тиш джырна: сабийге биринчи тиши чыкъса (тиш айландырса), нартюх бла къудорудан (бир къаууму принч, тары, речка да къошхандыла) къургъагъыракъ джырна этиб, алгъыш айтыб, сабийни башындан уууч бла къуйгъандыла, къалгъанын а хоншу-тийре сабийлеге ашатхандыла. Тиш чыгъаргъан сабийни аллына тюрлю-тюрлю санагъатладан бирер затны (джашчыкъгъа - хамайыл, къалам, бычакъ, чёгюч, таякъ; къызчыкъгъа - мынчакъ, къыпты, оймакъ, тюйме, аякъ неда чолпу) салыб, сабий къолуна нени биринчи алса деб, усталыкъ (хунерлик) сайлатхандыла.
11. Джыл гырджын: сабийге 1 джыл толуруна, «хайт» деб джюрюй башласа, джыгъылмасын, абыныучу болмасын, джашау джолу чырмаусуз болсун деб, 7 зат (будай ун, нартюх ун, суу, туз, акъ, ич джау, бал) къошулгъан тылыдан иги уллу гырджын этиб, башына бармакъ бла юлюш сызла тартыб, аны да табада бишириб, хоншу-тийре сабийлеге ашатхандыла.
12. Ат кёнчек: сабийге 2 джылы толуб, арбазгъа-тийреге чыгъа, чыбыкъ атха мине башласа, ауу болгъан кёнчек кийдиргендиле. Ол кюнден сора, сабийге къымыжа айланнган, тюбюне этген айыбха саналгъанды.
13. Сюннет этиу: сабийге 7 джылы толса, уста афендини чакъырыб, къурманлыкъ мал да кесиб, сюннет этдиргендиле.
14. Къара таныу: 7-8 джылы толургъа, сабийни толу окъургъа юретиб, къара таныды деб, чурум мал кесгендиле.
15. Чуба кийдириу: къыз сабийге 10-12 джылы толса, джумушакъ ийленнген эчки неда къозу териден чуба (корсет) кийдиргендиле. Аллай къызчыкъла тюгел джетген къызгъа саналмасала да, алагъа сабий оюнланы ойнау айыбха санала башланнганды.
16. Тойгъа чыгъарыу: 14-15 джыллары толгъан къызчыкъланы тойгъа чыгъарыу адет болгъанды. Къызны башына саханны салыб, юсюне да топпа-толу юч оймакъны (биринчиде сууу, экинчиде сырасы, ючюнчюде да къуууту неда уну) тизгендиле да, анга къапатейнаны тепсетиб кёргендиле. Сууу неда сырасы болгъан оймакъны чайпалтыб, бир джукъ акъдырса, «эшта-эшта, алкъын чийди» дегендиле, къууутун аязда чачдырса уа, «асыры дженгил аякълыды» дегендиле да, тойгъа иймегендиле. Оймакъладан джукъ да тёкмей тепсесе уа, сыраны джерге бюркгендиле, къууутну джелге себгендиле, сууну уа кесине ичиргендиле. Ол кюнден ары аны тойгъа къошуб башлагъандыла, кеси да джетген къызгъа саналгъанды.
17. Чалкъы тутуу: джашчыкъгъа 14 джылы толса, анга къурманлыкъ этиб, чалкъы тутдургъандыла. Алай бла ол сабийликден чыгъыб, джаш-къуш къурамына къошулгъаннга саналгъанды. Бизни халкъда аллай джашчыкъладан «эчкичи джыйын» къураб, алагъа къош тёгереклени, къапхакъланы, джол джанланы, чегет къыйырланы чалдыргъандыла. 14 джылы толгъан джашчыкъла алкъын уллуланы къурамына тюгел къошулмасала да, алагъа сабий оюнланы ойнагъан айыбха саналгъанды.
АКЪБАЙЛАНЫ Харун.
«Къарачай-малкъар сабий оюнла» - 2012 дж.
