Аны айырылыб сыйлы болгъаныны, кесин да «Оразаны арт он кечесини ичинде излерге керекди» дегенни магъанасы неди? Сёз ючюн, алгъыннгы къартла аны юсюнде Рамазан айны 27-чи кечесинде тохтаучан эдиле. Минг айны сууаблыгъын анга не себеб бла бергенди Уллу Аллах?

Къудурети Уллу болгъан Аллах Рамазан айны башха ашхылыкълары бла къоймай, Къадр кечени себеби бла да айырыб сыйлы этгенди. Араб тилде анга «Лейлатуль Къадр», орусча «Ночь Могущества и Предопределения» деб айтылады. Сыйлы Къур’анда анга сау бир суура берилиб турады, аты да алайды - «Лейлатуль Къадр» (Къудуретлиликни кечеси).
1. Хакъды. Биз аны (Къур’анны) Къудуретлиликни кечесинде тюшюрдюк.
2. Къудуретлиликни кечеси не зат болгъанын сеннге (Биз билдирмесек), ким билдирликди?
3. Къудуретлиликни кечеси минг айдан эсе хайырлыды.
4. Ол кече Раббийлерини эркинлиги бла тюрлю-тюрлю буйрукъла алыб, кёкден мёлекле бла Джабраил тюшедиле.
5. Ол кече ала тангнга дери салам бла туруб кетедиле.
Башында айтылгъанны ангылар ючюн ол суураны къачан, къалай келгенин (предысториясын) билирге керекди. Бир джолда Мухаммад файгъамбар (гъ.с.) бла асхабалары Джабраил мёлек айтхан бир хапарны эшитгендиле. Бану Исраил (чууут) къауумдан Шамгъунул Гъази деб бир ашхы киши кече Аллахха къуллукъ этиб, кюндюз а кяфырла бла къазауат этиб, алай бла 80 джылны кюрешгенди. Суу ичери келсе ауузуна татлы суу келиб, ач болса ауузуна эт келиб тургъан аллай бир кераматлы адам болгъанды.
Ол къадар заманны ичинде джаулары анга къарыу эталмагъандыла. Кюч бла хорлаялмазлыкъларын ангылаб, хыйлалыкъ бла онгларгъа излегендиле. Ачха-бочха, байлыкъ берирбиз эринги ёлтюрсенг деб аны къатынын терилтгендиле. Кеси къолум бла ёлтюрелмем, болушхан а этерме, деб алданнганды тиширыу. Джукълагъанлай къолларын, аякъларын байларгъа джыджым бергендиле. Шамгъун, уяныб: «Мени ким байлагъанды?» - деб соргъанды. «Теджелген байлыкъны алыр ючюн, мен байлагъанма», - дегенди юй бийчеси. Шамгъун къолун-аягъын созгъаны бла джыджым юзюлюб, кесек-кесек болуб тюшгенди. Сынджыр бла байлагъанында да, тамам алай болгъанды. Андан сора Шамгъун къатынына айтханды: «Мен аулияма - Аллахны сюйген къулу - мени байлаб тыяллыкъ аллай кюч джокъду джерде, сынгар кесими чач тюгюм болмаса». Сора ол, джукъугъа сингнгенлей, биягъы тиширыу аны сакъалындан сегиз тюкню кесиб, тёртюсю бла къолларын, тёртюсю бла да аякъларын байлагъанды. Киши кюрешиб, ычхыналмагъанын кёргенинде, джауларын чакъыргъанды. Ала аны къалагъа алыб кетиб, къолларын, аякъларын, къулакъларын, тилин юздюргендиле, кёзлерин чыгъаргъандыла. Аманлыкъчыла бары да (къатын да ала бла бирге) бир мекямны ичинде болгъандыла. Ол кёзюуде алайгъа Джабраил мёлек кёкден тюшюб: «Сени излегенинг неди?» - деб соргъанды. Шамгъунну тили юзюлгенликге: «Бу мекямны алай тургъанлай ичине оюб, ичиндегилени басыб къоярча, аллай кючюм болса излей эдим», - деб ангылаталгъанды. Аллах ол тилегин къабыл этгенди - Шамгъунну кесинден къалгъанла (къатыны да ала бла бирге) къырылыб, ташны-агъачны тюбюнде къалгъандыла. Аллаху Тагъала аны аманлыкъчыла юздюрген санларын ызына битдиргенди, къулагъын, кёзюн да орунларына салыб, бурунча, саппа-сау этгенди. Андан сора 1000 айны узагъына кече-кюн да башын кёлтюрмей, Аллахха къуллукъ этиб тургъанды - кюндюз ораза тутуб, кече намаз этиб...
Джабраил мёлек бу хапарны айтыб бошагъанында, асхабла 1000 айны узагъына Аллахха къуллукъ этиб уллу дараджагъа чыгъаргъа мадары болгъан ол кишиге асыры сукъланнгандан джылаб: «Биз ол затха къалай джетерге боллукъбуз?» - деб Файгъамбаргъа (гъ.с.) соргъан этгендиле. Андан сора Аллах Къадр кечени бу умметге саугъа этгенди, 83 джылны баш кёлтюрмей къуллукъ этиб тургъанча бир сууаблыкъны алыргъа мадар берген кечени юсюнден суураны да джибергенди.
Ашхылыкъланы юлешиучю мёлекле ол кече Аллахны буйругъу бла кёкден джерге тюшедиле, шайтан да, бугъоуланыб, бир адамгъа да заран эталмазча болады. Сыйлы Къур’анда аны юсюнден былай айтылады: «Ол кече мёлекле да, Рух (Джабраил) да, Раббийлерини эркинлиги бла (тюр-лю-тюрлю буйрукъла алыб (джерге) тюшедиле». Тюрлю-тюрлю буйрукъла дегенни магъанасы джылны ичинде аман, иги да боллукъ ишлени Аллаху Тагъала къадар этиб, бегитиб къояды демекди. Ол кече джерге аллай бир мёлек тюшеди, ийнени ёрге атсанг аланы бирине тиймей къаллыкъ тюлдю. Ала бары да Аллах джанында ашхы ишле баджаргъанланы - намаз къылгъанланы, Къур’ан окъугъанланы, дууа этгенлени - гюнахларын кеч деб Аллахдан тилек тилеб тангнга чыгъадыла. Танг джарыгъанлай Джабраил мёлеклени орунларына, кеси ишлерине, чакъырады. Мёлекле кете тебреб: «Эй, Джабраил, биз тилеген тюз муслиманланы гюнахларын кечиуню юсюнден Аллах не оноу этди?» - деб сорадыла. Джабраил джууаб береди: «Аллахха ийнаннганланы барын да гюнахларын кечди, тёрт къауум адамдан къалгъанланы. Ала аракъы ичиучю, ата-анагъа тынгыламаучу, джууукълукъну бузуучу, дин къарнашла бла юч кюнден ары аууз къара тутуучу къауумдула».
Къадр кече адамла джангыз ол кечеде болуучу ышанланы кёрюрге боллукъдула. Ала да ма бу затладыла:
1. Не айны, не кюнню, не джерде электрокъууатны джарыкъларына ушамагъан кесича бир тюрлю бир джарыкъны ургъаны.
2. Тереклени, ёсюмлюлюклени шежде этгенлери.
3. Мёлеклени тауушлары эшитилирге боллугъу.
4. Къанатлары бла мёлеклени кёрюрге боллугъу.
5. Ол кечени эртденинде Кюнню чыгъыууну башхалагъа ушамагъан къудурети. (Аны джарыгъында да бир тукъум бир ингиллик, кесича бир сейирлик барды).
Талай адам болуб джамагъат халда бардырсанг къуллукъну ол кече, бютюн да игиди. Башында сагъынылгъан ышанланы, белгилени кёрелсенг, кёрелмесенг да, сууаблыгъы кем боллукъ тюлдю.
Ол кече, джукъламазгъа кюреше, сюннет намазла къылалсанг ашхыды. Анда марда джокъду, рекягъатланы эки-эки этиб, тангнга дери огъуна къыл. Намаз тёлеую болгъанла аны тындырыргъа кюрешсинле. Рамазан айны ичинде эртден, ашхам, джассы намазланы джамагъат бла къылыб турууну сууаблыгъы Къадр кече этилиннген къуллукъну сууаблыгъы тенгли бир болады, деб да айтадыла алимле. Къадр кечени сыйлылыгъыны юсюнден хадислени биринде: «Гюнахларым кечилирле деб ышаныб, биреу ол кечени узунуна хакъ джюреги бла къуллукъ этсе, гюнахларындан тазаланыр», - деб да чертиледи.
Къадр кече Оразаны туура къайсы кечесине тюшеди деб кёб соруучандыла. Аны юсюнден былайда Мухаммад файгъамбарны (гъ. с.) айтханын келтирирге излейме. Гъубайдат бину Саббит деген асхабдан келген хапарданды ол. Файгъамбар (гъ. с.) Къадр кечени юсюнден (ол къайсы кечеге тюшгенинден да) адамлагъа айтайым деген иннет бла юйюнден чыкъгъанды. Бираз баргъандан сора джолда аны юсюнден эки муслиманны даулаша тургъанларына тюртюлгенди. Алагъа тынгылаб, былай айтханды: «Ол кечени хакъындан сизничалагъа хапар билдирирге деб чыкъгъан эдим юйден. Сизни даулашханыгъызны (ол кечеге, бу кечеге тюшеди деб) кёргенимде, ол иннетими къойдум. Тамам къайсы кече болгъанын билдирмей къойгъаным хайырлы болур. Нек десегиз, Аллахха тамам ол кече къуллукъ этерге (ол кечени хайырын табаргъа) излегенле Рамазан айны саулай, бютюн да бек ахыр 10 кюнюн, къуллукъда ётдюрлюкдюле. Алай болмай, ол кечени кёргюзюб къойсам, адамла къуру анда къуллукъ этиб, сау айны къуллугъундан, аны сууаблыгъындан, къуру къалыргъа боллукъдула». Ол Рамазанны ахыр он кюнюню ичиндеди. Не 21-чи, не 23-чю, не 25-чи, не 27-чи, не 29-чу неда айны ахыр кечесиди.
Кечелени туура къайсысы болгъанын а киши да билмейди. «27-чи кечеди» дегенни алгъыннгы къартланы айыртыб айтханлары уа Къур’анны биринчи аятлары тюшген кече Рамазан айны 27-чи кечеси болгъаны себебденди. Алай а джыллада ол 27 деген сан тюрленирге боллукъду. Ахыр он кюнде аны ючюн да излерге керекди.
Къалай алай болса да, бизге, муслиманлагъа, ол кечени сыйлылыгъын билиудю. Ол себебден сыйлы Рамазан айны ахыр кюнлерин, кечелерин «бу Къадр кечеди, бу Рамазан ай да джашауубузну ахыр Рамазан айыды» деген халда ётдюрюб, аны файдасын толу алыр джанындан дыгалас этерге керекбиз. Барыбызгъа да ол дараджаны Аллах берсин!

КАТЧИЛАНЫ Казим хаджи,
Черкесск шахарны хатыб имамы.