* * *
Къазла учуб бара эдиле: бири алларында, экиси артларында, бири артларында, экиси алларында, бири да экисини арасында.
- Ненча эдиле къазла?
- Юч .

* * *
Къайын терекде 6-шар уллу гагарак бла 3-шер гитче гагарак барды.
- Ненчадыла гагаракла?
- Къайын терекде гагаракла битмейдиле.
* * *
Мен сеннге бир эсеб элбер айтайым. Сёз ючюн, мен кондукторма. Поездде 100 вагон барды. Хар вагонда уа - 10 купе. Хар купеде - 4-шер адам.
- Кондукторгъа ненча джыл болады?
- Сеннге ненча джыл бола эсе да, аллай бир.
* * *
Биреуню 17 къою бар эди. Тогъузундан къалгъанын бёрю кесгенди.
- Ненча къой къалгъанды?
- 9 .
* * *
Уучу чегетге бара, эки тиширыу бла бир отунчугъа тюбегенди.
- Чегетге ненча адам бара эди?
- 1.
* * *
Джыйын бара болгъанды: къайын ана кюёую бла, ана къызы бла, ана туудугъу бла, ата къызы бла сора эр бла къатын.
- Ненчадыла ала?
- 4.
* * *
Къолунда сернек тобу бла ана ич отоугъа киреди. Отоуда уа картоф чыракъ, патеген чыракъ сора печь бардыла.
- Къайсысын алгъа джандырлыкъды ана?
- Сернекни.
* * *
Эки джашчыкъ эшик аллында тюбешгендиле.
- Къайсы джол къояргъа керекди, бирине 5, бирсине уа 7 джыл бола эсе?
- Намыслы.
КЪАЗЛА
Джаз башында кёкню шимал таба бир къауум къаз учуб бара эди. Ала кёл башына джете, къазладан бири, къарыусуз болуб, суугъа тюшгенди. Бирси къазла, къыйынлыкъ джетген къазны сакъламай, учуб кетгендиле. Къыяулу къаз аланы ызларындан учалмагъанды. Экинчи кюн кёл башы бла кёкню джангы къаз джыйын учуб бара тургъанды. Учалмай, кёкге термилиб тургъан джангыз къаз:
- Салам алейкум, джюз къаз, - деб саламлашханды.
– Уалейкум салам, джангыз къаз. Алай а биз, сен айтханча, джюз тюлбюз. Джюзге джетер ючюн, бизге неллай бир эсек да, аллай бир къош, андан сора ол къошханынгы джартысын, андан сора аны джартысын, артда уа кесинги къош, ол заманда джюз боллукъбуз, - деб джууаб бергенди алчы къаз. Ызларындан къараб къалгъан джангыз къаз, сагъышланнганды да, тергей кетиб, къазла ненча болгъанларын билгенди. Кюз артында ол джангыз къаз тургъан кёлню башы бла биягъы къазла къыбылагъа тизилиб бара тургъандыла.
- Салам алейкум, джюз къаз, - деб, джангыз къаз алагъа салам бергенди.
Алчы къаз, аны саламын алыб:
- Биз, джаз гурт чыгъарыб, кёб болгъанбыз. Энди, беш джыйын болуб, учуб барабыз. Ызыбыздан келген къазла да бизни тенгли бир бардыла. Андан сорадагъыла эки кереге, андан сорадагъыла да юч кереге, эм артдагъыла тёрт кереге кёбдюле. Бизге сен къошулсанг, джюз боллукъбуз, - дегенди. Бир-бири ызларындан тизиле-созула, учуб баргъан къазлагъа къараб, джангыз къаз хар джыйында ненча къаз болгъанын, джангылмай, тергеб билгенди.
- Аны джангыз къаз къалай билген болур эди?
Бу эсебге эсибизни иги бурсакъ, джаз башында учуб баргъан къазланы саны, къыркъгъа джетмейди, отуз ючден артыкъды эм джиги эки кере (тёртге) юлешиннген санды. Отузну бла къыркъны, арасында аллай сан - отуз алтыды.
Ангылатыу: эсебни экинчи соруууна джууаб берир ючюн, кюз артында учуб баргъан биринчи къауум къазны санын «бир кере» деб алса, игиди.
Джууабы: джаз башында отуз алты къаз, кюзде - биринчи эмда экинчи джыйынны хар биринде тогъузушар къаз, ючюнчю джыйында онсегиз къаз, тёртюнчю джыйында джыйырма джети къаз, бешинчи джыйында отуз алты къаз болгъанды.
***
ОГЪУРЛУ КЪАЗЫКЪЛА
Бир къарт кишини юч джашы болгъанды. Ол, малын-мюлкюн джашларына юлешиб берир мурат бла, джерге онеки къазыкъ ургъанды да, биринчи къазыкъгъа - бир къой, экинчисине - эки къой, ючюнчюсюне - юч къой, ол халда онекинчи къазыкъгъа онеки къой такъгъанды.
- Хайдагъыз, энди, джашла, бу къазыкъла барысы да огъурлу къазыкъладыла. Бу мен такъгъан къойланы ючюгюз да тенг юлешигиз, - дегенди.
- Да, ата, къазыкълагъа тагъылгъан къойланы саны бирча тюлдю. Биз аланы тенг къалай юлешейик? - деб соргъанды тамада джашы.
- Хар биригиз тёрт къазыкъгъа тагъылгъан къойну бошласагъыз, энчи юлюшлеригиз тенг боллукъдула, - дегенди аталары. Ючюсю да сагъышланадыла. Ахырында джашладан кичилери, ючюнчю, алтынчы, джетинчи эмда онунчу къазыкълагъа тагъылыб тургъан къойланы бошлаб, бир джанына айыргъанды.
- Кичи джашха джыйырма бла алты къой джетгенди, энди экигиз да юлюшюгюзню алыгъыз, - дегенди къарт бирси эки джашына. «Къайсыбыз къайсы къазыкъдагъыланы бошларгъа керекбиз?» деб, сагъышха къалгъандыла ала.
- Бу экиси ол къалгъан сегиз къазыкъгъа тагъылыб тургъан къойланы къалай юлешиб алыргъа боллукъдула?
Эсеблеуню юч тюрлю амалын кёргюзейик.
Биринчи амал: джашладан бири - биринчи, бешинчи, сегизинчи, онекинчи къазыкълагъа тагъылыб тургъан къойланы бошларгъа керекди; экинчиси уа - экинчи, тёртюнчю, тогъузунчу, онбиринчи къазыкълагъа тагъылгъан къойланы. Эсебде излегенча, джашла хар тёрт къазыкъдан джыйырма алтышар къой бошлагъандыла.
Экинчи амал: джашладан бири - биринчи, экинчи, онбиринчи, онекинчи къазыкълагъа тагъылгъан къойланы; экинчиси - тёртюнчю, бешинчи, сегизинчи, тогъузунчу къазыкълагъа тагъылгъан къойланы алыргъа боллукъдула.
Ючюнчю амал: дир джаш - биринчи, тёртюнчю, тогъузунчу, онекинчи къазыкълагъа тагъылгъан къойланы; бир джаш а — экинчи, бешинчи, сегизинчи, онбиринчи къазыкълагъа тагъылгъан къойланы алсала, юлюшлери тенг боллукъду. (Бу чотну башха амаллары да бардыла).
***
ТОГЪУЗ ТУЛУКЪ БУДАЙ
Эртде заманда Бийаслан деб бир киши, будай ёсдюрюб, артыгъын сатыб тургъанды. Бийаслан бир кюн Нарсана базаргъа арба бла будай келтиргенди. Адамлагъа табыракъ болсун деб, будайны тогъуз тулукъгъа къуйгъанды. Биринчиден тогъузунчугъа дери бир-бири ызындан келген тулукълагъа бирер пуд артыкъ будай сыйыныб баргъанды. Бек гитче тулукъ эки пуд тарта эди. Ол да алай этиб бошагъанлай, Бийасланнга ючеулен келгенди. Алда келген: «Барысын да мен аллыкъма», - дегенни айтханды. Экинчи келген: «Джартысын манга къой, марджа», - деб тилегенди. Ючюнчю адам а: «Ненчашар джетерик эсе да, тенг этиб юлешейик», - деб тохтагъанды.
- Будайны ючюгюзге да тенг этерикме, - дегенди Бийаслан, тюзлюк этиб. - Тогъуз тулугъунгу ауурлугъу да тогъуз тюрлюдю, сора, ючюбюзге да тенг джетер ючюн, къайсыларын алыргъа боллукъду, экен? - дегенди алгъа келген адам.
– 10-пудлукъ бла 8-пудлукъну алсам, тюз болурму?
- Огъай, сен алай алсанг, къалгъан джети тулукъ будай эки адамгъа тенг юлешинирик тюлдю,- дегенди экинчи адам. Урлукъ ала келгенле чотха-эсебге хазна болмагъанларына мыйыкъ тюбюнден ышара, Бийаслан хар бирине ючюшер тулукъ будай бергенди.
- Бийаслан ючеуленнге тогъуз тюрлю тулукъну тенг къалай юлешгенди?
- Берилген эсеб-чотда тогъуз тулукъда элли тёрт пуд будай барды. Муну юч адамгъа тенг юлешиб берсенг, хар бирине онсегиз пуддан джетеди (ючюшер тулукъдан). Эсебни бир талай джууабы барды.
Джууаблары: 1. Биринчи адамгъа - эки, алты, 10-пудлукъ; экинчиге - юч, джети, 8-пудлукъ; ючюнчюге - тёрт, беш, 9-пудлукъ тулукъла джетерге керекдиле.
2. Биринчи адамгъа - юч, беш, 10-пудлукъ; экинчисине - эки, джети, 9-пудлукъ; ючюнчю адамгъа уа - тёрт , алты , 8-пудлукъ тулукъла. (Бу чотну да башха амалы барды).