Мындан алда КъЧР-ни Башчысы Темрезланы Рашид КъЧР-де Ич ишлени министерствосуну коллегиясыны кенгешини ишине къошулгъанды. Анда озгъан 2019-чу джыл министерство этген ишлерини ахыр эсеблери чыгъарылдыла.
КъЧР-ни ич ишлерини министерствосуну министрини борчларын толтургъан Боташланы Ансарны башчылыгъы бла бардырылгъан джумушланы юсюнден доклад этилди.
Республиканы Башчысы докладда айтылгъаныча баджарылгъан ишле республикада иги болум къурагъанларын айтды. Оператив-тинтиу, профилактика джанында орун алгъан ашхы хал анга шагъат болгъанын билдире, 2018-чи джыл бла тенглешдире, 2019-чу джыл этилген аманлыкъ ишлени саны тюшгенин чертди.
«Мен сизни эсигизни эм биринчи джоллада болумгъа бёлюрге излейме. «Къоркъуусуз шахар» деген система джашаугъа кире, джолла игиден иги болуб барсала да, джоллада чарпыула тюбеучендиле. Республиканы джолларында болгъан джол чарпыулада адамла ёледиле. Джамагъатны рахатлыгъын, къоркъуусузлугъун сакълагъан бла бирге, джол чарпыуланы аз этиуню баш ишлени бирине санайма», - деди республиканы Башчысы.
Докладда айтылгъаннга кёре, ич ишлени министерствосуну къуллукъчулары полицияны кърал властны органлары, кеси башларына оноулу джергили органла эмда къоркъуусузлукъну органлары, закон, джорукъ сакълагъан структурала бла биригиб ишлегенлерини кючюнден Къарачай-Черкесияда мамырлыкъ, рахатлыкъ, иги инвестицион хал, тынч джамагъат-политика болум орун алыб турады.
Дагъыда алай болгъаныны баш затыны бири экстремизм бла терроризмге къаршчы этилген ишлени хайыр келтиргенлериди. Къарачай-Черкес Республиканы Башчысы Темрезланы Рашидни башчылыгъы бла терроргъа къаршчы ишлеген комиссия тири джумушла бардыргъанын тохтатмайды.
Сюдю 16 административ материалгъа къарагъанды. Терроризмге тартхан 18 аманлыкъ иш, экстремизм джаны бла 5 аманлыкъ иш тергеуге тюшгенди. Отчёт берилген кёзюуню ичинде терроризм бла экстремизмни джакълагъан 4 керти зат ачыкъланнганды. Профилактика джаны бла 11000 адамны арасында 87 иш бардырылгъанды.
2019-чу джыл наркомания джаны бла талай аманлыкъ иш этилгенди. 55 килограмм наркотик сыйырылгъанды. Аны ичинде 4 килограммы героин болгъанды. Сёз ючюн, 2019-чу джылны къыркъар (август) айында хар нелери да джарашыб тургъан юч аманлыкъчы къауумну джоллары тыйылгъанды. Ала республиканы джеринде, Эресейни башха регионларында да наркотикле сатхандыла. Бютеулей да, Москва бла Къарачай-Черкесияда тутулгъанладан тёрт килограммгъа джууукъ героин сыйырылгъанды. «Лирика» бла «Тропикамид» препаратланы сатхан 12 иш ачыкъланнганды. Алагъа 10 протокол джазылгъанды. Эки терслеу иш ачылгъанды. Законсуз сатыла тебреб 150 дарман затла сыйырылгъандыла. Къарачай-Чекесияда, ол затдан сабийлени сакълай, 2019-чу джылны ахырында Эресейде биринчи болуб, джыллары джетмегенлеге чайнагъан затланы сатмазгъа, деген закон алыннганды. Ол законда, аны бузгъанла джууаблылыкъгъа тартыллыкълары да айтылады. Закон ишлейди. Полиция бла регионал, муниципал властланы араларында биригиб иш бардырыуну кючю бегигенди.
Эм баш ишлени бири регионда экономика къоркъуусузлукъну сакълауду. Бюджетден урлагъанлагъа, законну башха тюрлю бузгъанлагъа терен эс бёлюнеди. Коррупция джаны бла аманлыкъ ишле этгенлени, аланы ичинде толтуруучу, законла чыгъарыучу властланы органларыны келечилери да болуб, джолларын кесерге джораланнган уллу ишле къураладыла.
Бютеулей тергеуге 2019-чу джыл коррупция джаны бла 200 аманлыкъ иш алыннганды. Аланы 25-сини ёлчеми уллуду эмда бек уллуду. 366 аманлыкъ иш тинтилиб бошалгъанды. Ачыкъланнганнга кёре, 500 мелиуан сом заран тюшгенди, 376 мелиуаннга да тутмакъ салыннганды.
Кърал властлагъа, кърал къуллукъну излемине, кеси башларыны оноулу джергили органлагъа къаршчы аманлыкъ этиуге да къаршчы ишле толусу бла бардырыладыла. 201 аманлыкъ иш ачыкъ болгъанды. Полицияны къуллукъчулары маркасы болмагъан тютюн продукцияны уллу сан бла сатханланы тутхандыла. Беш мелиуан сом багъасы болгъан 110 минг пачка тютюнню, законну бузуб бардыргъан ишледен тюшген тёрт мелиуаннга джууукъ ачха сыйыргъандыла.
2019-чу джылны 4-чю кварталында КъЧР-ни Ич ишлерини министерствосуну къуллукъчулары УФСБ бла, Эресей гвардия бла бирге джашыртын ишлеген цехлени ачыкълагъандыла. Ала аракъы продукцияны сатхандыла. Кёб спирт, хазыр продукция, шышалагъа къуйгъан линия сыйырылгъанды.
Къарачай-Черкесияда Ич ишлени министерствосу республиканы Правительствосу бла байламлыкъ тутуб ишлейди. Экологияны джылында табигъатны, тёгерекдеги затланы сакълай кёб иш бардырылгъанды. Чегетчилик санагъатда, артыкъсыз да, законну бузуб уугъа барыугъа, чабакъ тутуугъа уллу эс бёлюннгенди.
Адамлагъа къаршчы этилген аманлыкъ ишле, адамны саулугъуна иш этиб заран джетдириу, артыкълыкъ этиу, аланы ичинде адам ёлтюрюу да болуб, юч кереге аз болгъанды.
Министерствону бардыргъан ишинде хайыр келтирген затланы бири аманлыкъчылыкъны ачыкълаб, сауут-сабаны, окъну, атылыучу затланы, атылтыучу мадарланы сыйырыу болгъанды.
2019-чу джылда Къарачай-Черкесияда, республиканы джамагъаты къошулуб, кёб ашхы иш бардырылгъанды. Озгъан джыл джамагъатны къоркъуусузлугъун сакълай бардырылгъан 1410 ишге 770 минг адам къошулгъанды. Алай бла рахат болум орун алыб тургъанды. Республиканы курортларына Доммайгъа, Архызгъа терен эс бёлюнеди. Туристле, келген къонакъла солууда кеслерин къоркъуусуз, зауукълу сезерча болум къуралгъанлай турады.
2019-чу джыл республикада ич ишлени органларына 43 минг тилек къагъыт бла билдириу келгендиле. 4553 аманлыкъ иш тергеуге алыннганды. Адамла бла полицияны арасында болум джылыды. Аланы эркинликлери, закон бла белгиленнген излемлери къорууланырыгъына адамла толу ышаныбдыла.
Тонау, урлау, алдау, коррупцион эмда экономика аманлыкъчылыкъ ачыкъланады.
Терсленнген адамны этген аманлыгъын бойнуна салыргъа экспертле болушадыла. 2019-чу джыл эксперт производствогъа берилген 1760 ишни болгъан джерине къарагъандыла. 2,5 минг иш экспертизаны кючюнден ачыкъланнганды.
Мобиль связны мадарларыны юсю бла этилген аманлыкълагъа да къаралады. Терслеу тинтиуню управлениесинде ала бла кюрешген бёлюм ачылгъанды. Озгъан джыл аланы кючю бла 270 терслеу иш ачылгъанды.
Тинтиу ишлени кёзюуюнде полицияны къуллукъчулары, органладан къачыб айланнган 150 аманлыкъчыны болгъан джерлерин билгендиле.
Джолда джюрюуню джоругъун бузгъанланы билдирген автоматика системала да ёседиле. Аланы кючлеринден 274 минг кере джорукъ бузулгъаны ачыкъланнганды. Ол системала уллу хайыр келтиредиле. Ала орналгъан джерледе джол чарпыула аз боладыла.
Адамла да полициягъа иги болушадыла. Озгъан джыл 569 джол чарпыу болгъанды. Алада 83 адам ёлгенди, 838 адам да джаралы болгъанды. 16 джыл толмагъан сабийле къошулуб да кёб чарпыу орун алады. 74 джол чарпыуда 7 сабий ёлгенди, 93 джаралы болгъанды. ГИБДД-ны къуллукъчулары джоллагъа къарагъан сагъатда 340 минг закон бузулгъаны ачыкъланнганды. Машинаны аракъы ичиб джюрютген 307 шофёр тутулгъанды.
Джол чарпыула болмаз ючюн профилактика этиуню баш ишлерини бири, кёбчюлюк информацияны мадарларын хайырландырыуду. Алай бла 2510 материал басмаланнганды, 720 ушакъ этилгенди.
Хайыр келтирлик ишле бардырыр ючюн Министерствону органларыны, бёлюмлерини материал-техника базаларын джангыртыргъа тыйыншлыды. Озгъан джылны аллында Министерствону бёлюмюне, бусагъат заманны излемине толу джууаб берген, джангы мекям хайырланыугъа берилгенди. Андан сора да Ич ишлени министерствосуну джангы административ мекямыны реконструкциясы битгенди. Ол 2020-чы джылны тёртюнчю кварталында хайырланыугъа берилликди. Республиканы Ич ишлерини министерствосуну объектлерини толу ремонтлары 22,5 мелиуан сомгъа этилгенди. Озгъан джангы джылны аллы бла Къарачай-Черкесияны Кърал машина инспекциясыны паркына 25 машина къошулгъанды. Дагъыда талай иш этилгенди.
Узеирланы Хусей.
